એક વિશિષ્ટ એડ કેમ્પેઇન

મારી પાસે એક ટી-શર્ટ છે જેના પર લખ્યું છે - "Great Ideas feel right in the gut…"
હું આ વાક્ય સાથે સંપૂર્ણ સહમત થાઉં છું.કોઇ પણ બુદ્ધિશાળી કે અર્થસભર વિચાર મારા મનને સ્પર્શી જાય છે. જ્ઞાનવર્ધક કે હ્રદયસ્પર્શી એવી કોઇક વાત મને ઉત્તેજિત કરી મૂકે છે. ટી.વી. કે રેડિયો કે અખબારમાં આવતી કે પછી રસ્તા પરના કોઇ સાઈનબોર્ડ પરની કે પછી કોઇ પણ જગાએ કોઈ પણ સ્વરૂપે પ્રગટ થતી સારી એડ(જાહેરખબર) પણ એમાં અપવાદ નથી.હટકે એડ્સ હંમેશા હું ભરપૂર માણું છું.

આજકાલ રેલ્વે સ્ટેશનો પર કોઈ એક જ કંપનીની જાહેરખબરોના પાટિયા આખા સ્ટેશન પર જોવા મળે છે.થોડા મહિના અગાઉ આવી જ એક જીન્સ પેન્ટની બ્રાન્ડના ખૂબ સર્જનાત્મક અને વિચારપ્રેરક એડ ધરાવતા બોર્ડ્સ આખા વિલે પાર્લે અને બીજા ઘણા સ્ટેશનોએ મારી નજરે ચડ્યા.ત્રણ-ચાર અલગ અલગ વિચારવસ્તુ સહિતના એ પાટિયા જોવા મારે માટે ખૂબ રસપ્રદ બની રહ્યું.એમાં એવું કંઈક હતું જે તેને બીજી ચીલાચાલુ જાહેરાતોથી જુદા પાડતું હતું.

આ એડ કેમ્પેઇનની લાક્ષણિકતા એ હતી કે દરેક એડવાળા બોર્ડ પર મોટો એવો એક હિન્દી અક્ષર અને તેના થી શરૂ થતો એક શબ્દ તેની બાજુમાં લખેલો હતો જે એ એડનો મુખ્ય વિષયવસ્તુ કે કન્સેપ્ટ દર્શાવે. એક એડમાં લખ્યું હતું - " श - शुरुआत ". સાથે પાંચ-છ યુવાનોને ખુલ્લા એવા એક વિશાળ ખેતરની વાડ પરથી કૂદતા બતાવવામાં આવ્યા હતા.જાણે તેઓ દુન્યવી એવી દરેક ચિંતા,મુશકેલીઓને પાછળ છોડી અઝાદી ભણી દોટ ન મૂકી રહ્યા હોય એમ!ફિલ્મ 'રંગ દે બસંતી' નું પેલું પોસ્ટર યાદ છે?જેમાં એ ફિલ્મના બધા હીરો જ્યારે પોતપોતાના શર્ટ કાઢી આકાશમાં તેમના માથા પરથી થઈને ઉડીને જતા વિમાનને પકડવા દોડતા દોડતા ઉંચી છલાંગ લગાવે છે એ દ્રષ્ય દર્શાવ્યું હતું.બસ બફેલો જીન્સ પહેરેલા એ યુવકોવાળું એડ-બોર્ડ રંગ દે બસંતીના એ પોસ્ટરની જ યાદ અપાવતું હતું.આ એડમાં એવું કોઈક તત્વ હતું કે તરત હું તેની સાથે જોડાણ અનુભવી રહ્યો.


આ કેમ્પેઇનના બીજા એક એડ-બોર્ડ પર એક બંગાળી સ્ત્રી તેના કુટુંબ સાથે કેળના પત્તા પર ભોજનનો આનંદ લઈ રહી હતી અને તેમને ભોજન બફેલો જીન્સ પહેરેલા બે-ત્રણ યુવાન-યુવતિઓ પિરસી રહ્યા હતા.'અતિથી દેવો ભવ:' ઉક્તિની યાદ અપાવતા તથા ભારતીય સંસ્ક્રુતિનું દર્શન કરાવતા એ એડ-બોર્ડ પર લખેલા હિન્દી અક્ષર અને શબ્દ હતાં :
" स – सत्कार "
ત્રીજા એડ-બોર્ડ પર સુંદર એવી હિપ્પી જેવા લાગતા પાંચ-છ ગાતા-નાચતા યુવાનોની તસ્વીર હતી જેમના વાંકડિયા ઝૂલ્ફાઓ હવામાં ઉડતા હતા અને તેઓ કોઈ રોકબેન્ડના સભ્યો હોય એમ ગિટાર, મન્જીરા, કીબોર્ડ વગરે વગાડી રહ્યા હતા તેમજ તેમણે બફેલો જીન્સ તેમજ કુર્તા પહેરલા હતા.અને બીજી રસપ્રદ વાત એ હતી કે તેઓ શાહરૂખ-મલાઈકાના છૈયા છૈયા ગીતની જેમ એક બસના છાપરા પર સુફી સંગીત સર્જી-માણી રહ્યા હતા.તેમની આ તસ્વીરનું મથાળું હતું : " भ – भक्ति "

છેલ્લા હોર્ડિંગ પર પણ હ્રદયસ્પર્શી એવી વરસાદના પાણીમાં તરબોળ બફેલો જીન્સ પહેરેલા ત્રણ-ચાર યુવાનિયાઓની તસવીર હતી જે રસ્તે રઝળતા બાળકોને વરસતા પાણીમાં ફૂટબોલ શિખવી રહ્યાં હતાં.આ એડ પર અંકિત થયેલ હિન્દી અક્ષર અને શબ્દ હતાં: " प - पाठशाला ".

ભલે ઉપલક દ્રષ્ટિએ આ જાહેરાતો સામાન્ય જણાય પણ છતાંયે આ દરેક એડ માં ખાસ એવી કોઈક વિચારશીલ થીમ હતી, અર્થપૂર્ણ કન્સેપ્ટ હતો અને વિશેષમાં તો એ દરેકમાં એક ભારતીયતાની ઝલક હતી જેની સાથે આપણે બધા કનેક્ટ થઈ શકીશું.મને આથી જ આ આખું એડ કેમ્પેઇન ખૂબ સારું લાગ્યું. અભ્યાસ પણ જણાવે છે કે જાહેરાતો ગ્રાહકોના મન પર ઉંડી અસર કરી શક્તી હોય છે.બફેલો જીન્સની આ જાહેરાતોને ચોક્કસ મારી જેમજ ઘણાં એ પસંદ કરી હશે અને તેણે ઘણાંના મન પર અસર પણ કરી હશે.

જીવનનું એક મહામૂલુ સંભારણું...'ૐ શ્રીમદ ભાગવત અક્ષરદેહ રૂપે' મહાયજ્ઞ (ભાગ-૨)

આખા નાટકની ભજવણીના ત્રણેક કલાકના સમયગાળા દરમ્યાન સ્ટેજ પર,બેક સ્ટેજ બધે ધમાલ જ ધમાલ જોવા મળે! કલાકારોથી માંડી સેટવાળા,બેકસ્ટેજથી માંડી અમારા નિર્માતાઓ નીતબેન - છાયાબેન, ડાન્સર્સથી માંડી મેક અપ આર્ટીસ્ટ્સ અને સાઉન્ડથી માંડી લાઈટ્સવાળાઓ સુધી દરેકે દરેક વ્યક્તિ એક અનેરા ઉત્સાહ,ઉચાટ અને ત્વરાથી ભરેલા જોશનો અનુભવ કરતા.
અમારા આ નાટકનું પહેલું જ દ્રશ્ય એટલે પડદો ખુલતાની સાથે જ બેકગ્રાઉંડમાં કર્ણપ્રિય સુમધુર સંગીત સાથે વિષ્ણુ ભગવાનના વિરાટ સ્વરૂપના દર્શન.અદભૂત લાઈટ ઇફેક્ટ્સ ના કારણે આ દ્રશ્યથી જ પ્રેક્ષકો એક અનેરી ભક્તિસભર અનુભૂતિ કરતાં અને તાળીઓ પડે એટલે વિંગમાં છાયાબેન અને શુકદેવજીના ગેટ અપમાં ઉભેલા હું ખુશ થઈ પ્રેક્ષકો આખું નાટક આમ જ માણે એવી પ્રાર્થના મનોમન કરી લેતા!મારા માટે બીજી ખુશીની વાત એ બનતી કે નાટકનાં મધ્યાંતર બાદ પડદો ખુલે ત્યારે સ્ટેજ પર હું જ હોઉં (દશરથ રાજા તરીકે) અને નાટક પૂરું થાય અને પડદો પડે ત્યારે પણ સ્ટેજ પર શુકદેવજી બનેલો હું અને પરિક્ષિત બનતો અનિકેત હોઇએ!અને જેવો પડદો આખો પડી જાય એટલે દોડીને છાયાબેન સ્ટેજ પર મને અને અનિકેતને સ્નેહ્પૂર્વક ભેટે ત્યારે જે પરમ સંતોષ,ધન્યતા અને હર્ષની લાગણી અનુભવાતી એ અપ્રતિમ અને બેજોડ રહેતી.
રોજ પહેલા શો બાદ અમે બધાં સાથે મળી જમતાં. નીતાબેન અમારા સૌ કલાકારો સાથે એટલી આત્મિયતા ધરાવે કે અમે સૌ તેમને 'માતે' ના હૂલામણા નામે જ સંબોધતા.છાયાબેન કડકપણે સમગ્ર કાર્યક્રમની દેખરેખ રાખતા પણ એમનોય અમારા બધા પ્રત્યે સ્નેહ નીતાબેન કરતા જરાયે ઓછો નહોતો.એક્બીજાને કોળિયા ભરાવતા સહભોજનનો આનંદ માણી થોડો જ સમય વિતે એટલે બીજા શો નો સમય થઈ જાય.એ થોડા સમય ગાળામાં પણ કેટલાક કલાકારો સરસ ઉંઘ ખેંચી કાઢતા!ફરી મેક અપ માટે લાઈન લાગી જતી!
બીજો શો પતે લગભગ સાડાસાતની આસપાસ.ત્યારબાદ અમે ફ્રેશ થવા માટે ઓડિટોરિયમના પાછળના ભાગમાં થોડી ખુલ્લી હવાનો અનુભવ કરવા બહાર ઓટલા પર બેસી વાતચીત કરતા.અડધા કલાકમાં ફરી ત્રીજા શો માટે તૈયાર થવા લાઈન લગાડવા જવાનું.ત્રીજો શો રાત્રે હોય એટલે એમાં ઓડિયન્સ સૌથી વધુ હોય અને એટલે બે શો કર્યા બાદ થાક લાગ્યો હોવા છતાં એ વર્તાય નહિં અને કદાચ દિવસ દરમ્યાનના બે શો ના અનુભવને લીધે ગણો તો એ કારણથી અમારો છેલ્લો ત્રીજો શો સૌથી સરસ ભજવાતો.
ત્રણે શો પતે એટલે લગબગ બારેક વાગે બધુ સમેટી ઝટ્પટ મોઢાપર કોપરેલ તેલ ચોપડી મેક અપ કાઢ્યા બાદ બે ત્રણ ગાડીના વારાફરતી રાઉન્ડ્સ દ્વારા અમે પહોંચી જઈએ ઉતારાના બંગલે.રાતે કારમાં ભીંસાઈને બેસી જવુ પડતુ હોવા છતા ધમાલ કરતા કરતા જવાની મજાજ કંઈક ખાસ રહેતી!હું, કૃષ્ણ અને પરિક્ષિત બનતા અનિકેત, વિષ્ણુ,નંદ અને અર્જુન બનતા અંકિત અને નારદ બનતા પરેશ એમ અમારા ચારની ચંડાળ ચોકડી મસ્તી કરવા માટે ખૂબ ફેમસ! જોક્સ કહેતા, ગાતા, એકબીજાની ટીખળ કરતા કરતા બંગલે પહોંચી પછી શરૂ થતુ અમારું સમૂહ બૂફે ડિનર.બધા ગોળમાં ખુરશી ગોઠવી અલકમલકની વાતો અને દિવસ દરયાન થયેલા ખાસ અનુભવોની આપલે કરતાં.આ રીતે સાથે સ્વાદિષ્ટ ભોજન લેવાનો આનંદ અવર્ણનીય રહેતો!અમારી ચંડાળ ચોકડી, નીતાબેન-છાયાબેન તથા અમારા નાટકના સંગીતકાર જયેશભાઈ મોટે ભાગે સાથે બેસતા અને બીજા દિવસના શો માટે જરૂરી ફેરફારોની પણ ચર્ચા કરતા.સતત સાત દિવસ સુધી પરફોર્મ કરવાનું હોવાથી અમારા બધા કલાકારોના ગળા સાફ રહે એ માટે ખાસ ગરમાગરમ હળદરવાળા દૂધ અને મધની વ્યવસ્થા કરવામાં આવતી.દોઢ-બે વાગે અમે સૂવા માટે પોતપોતાના રૂમમાં જતા.પણ જઈને તરત સૂઈ થોડું જવાય?!રૂમમાં ગયા પછી તો અમારી ધમાલ મસ્તી શરૂ થતી.ક્યારેક પ્રેમ જેવા ગહન વિષય પર ચર્ચા તો ક્યારેક પાછલા રસપ્રદ અનુભવોની વાતચીત,ક્યારેક પાના રમવાના તો ક્યારેક એક્બીજાની ટાંગ ખેંચવાની.એક રાતે તો અમે ટ્રૂથ-ડેરની રમત રમી,ડાન્સ અને ફેશન શોની પણ મજા માણી અને પાંચ વાગે સૂતા!તો એક રાતે બંગલાની અગાશી પર જઈ ચંદ્ર,તારા,ગ્રહો તેમજ નક્ષત્ર દર્શન કરી ઠડી હવા માણવાનો પણ અનુભવ લીધો!
સવારે અચૂક વહેલા ઉઠી વારાફરતી નિત્યક્રમ પતાવી, સરસ બ્રેકફાસ્ટ ખાઈ સવાદસ-સાડાદસ સુધી ગાડી અમને બંગલેથી ઓડિટોરિયમ પહોંચાડી દે અને ફરી શરૂ થાય અમારો નવો દિવસ અને અત્યાર સુધી વર્ણવેલ ઘટનાક્રમનું પુનરાવર્તન! મહાયજ્ઞનાં આ સાત દિવસ સુધી અમારો બહારના વિશ્વ સાથે જાણે સંપર્ક જ કપાઈ ગયો હતો. ન અમે અખબાર વાંચવા પામતા કે ન ટી.વી. જોવા. પણ છતા એ અલગ અને નવા વિશ્વમાં અમે બધા સાથે અને ખૂબ ખુશ હતાં!
હિન્દીમાં પણ અમારે બે શો ભજવવાના હતા જેનું અમને ખૂબ ટેન્શન હતું કારણ એના વધુ રિહર્સલ્સ અમે કરી શક્યા નહોતા.પણ એ બે શો જ અમારા માટે અતિ યાદગાર બની રહ્યા.આ બન્ને શો શાળા અને કોલેજ દ્વારા પ્રાયોજિત હતા અને અમારા માટે ફક્ત બાળકો અને યુવાનોના સંપૂર્ણ ઓડિયન્સ સામે અમારું નાટક ભજવવાનો આ પહેલો અનુભવ હતો. હજી તો શો શરૂ પણ થાય એ પહેલા આખું ઓડિટોરિયમ શાળાના વિદ્યાર્થીઓના કોલાહલથી ગૂંજી ઉઠયું.જેવી નાટકની શરૂઆત થઈ ત્યારથી લઈને દરેક દ્રશ્યમાં જો હો-હો કરીને અમને બિરદાવ્યા હોય તો તે આ બાળ-પ્રેક્ષકોએ!અમારો હિન્દીમાં ડાયલોગ્સ બોલવાનો જે એક ભય-સંકોચ હતો એ પૂરી રીતે દૂર થઈ ગયો.બે વાર તો અમારા સંગીતકાર અને સરસ મજાની સેન્સ ઓફ હ્યુમર ધરાવતા જયેશભાઈએ વચ્ચે ઉભા થઈ નાટક બંધ કરાવી દેવાને ધમકી આપવી પડી.ગંભીર દ્રશ્ય ભજવવામાં અમને તકલીફ પડી પણ આ અનુભવ અમારા બધા માટે ખૂબ સારો રહ્યો!અરે આ બે શો દરમ્યાન કેટલીક રમૂજી કમેન્ટ્સ ઓડિયન્સમાંથી આવતા અમે કલાકારો સ્ટેજ પર નાટક ભજવતા ભજવતા માંડ્માંડ હસવું રોકી શક્યા!જેમ કે સીતા સ્વયંવરના દ્રશ્યમાં રાવણ જ્યારે શિવધનુષ ઉપાડી શક્તો નથી ત્યારે કોઈક ટીખળી બાળક મોટેથી કહે 'જા બોર્નવીટા પીકે આ..!!!' કે પછી કૃષ્ણ-સુદામાના લાગણીસભર દ્રશ્યમાં સુદામા પૌઆ સંતાડે ત્યારે કૃષ્ણ પૂછે કે ક્યા છીપા રહે હો? તો ઓડિયન્સમાંથી કોઈક યુવાન કહે "વડાપાવ" તો વળી બીજો કહે "પારલે જી"!!!
એકવીસ શો દરમ્યાન અમારા દરેક જણ સાથે કોઈક અલગ પ્રકારની ઘટના બન્યાનો યાદગાર અનુભવ બન્યો જ હશે જેમ કે એક શો માં આત્મદેવની ભૂમિકા ભજવતી વેળાએ મારી મેક અપથી લગાડેલી મૂછ અડધી નિકળી ગઈ!તો એક હિન્દી શોમાં મને શુકદેવજીના ડાય્લોગ્સ યાદ જ ન આવ્યા એટલે કંઈક ભળતી જ લાઈન્સ હું બોલી આવ્યો (અહિં ઓડિયન્સતો નાટક પહેલી જ વાર જોતી હોવાથી તેમને આ વાતનો ખ્યાલ પણ ન આવે!) તો વળી બીજા એક શો દરમ્યાન કૈકૈઈના અને એક શો માં રાજા પરિક્ષિત તેમના ડાયલોગ્સ બોલે એ પહેલા જ મારા ડાયલોગ્સ એક સાથે બોલી જઈ મેં એ દ્રશ્ય જલ્દી જ પૂરા કરી નાંખ્યા! આમ આ બધી ધમાલ અને મસ્તી કરતા કરતા ક્યારે આખા સાત દિવસ અને અમારા ૨૧ શો પૂરા થઈ ગયા તેનો અમને ખ્યાલ જ ન આવ્યો!
છેલ્લા બે શો માં અમારા નાટકના પ્રખ્યાત કોરિયોગ્રાફર અને મને આ નાટકમાં લઈ આવનાર હિતેનભાઈ ગાલા ના સૂચનથી નાટકના અંતિમ ગીત પૂરું થયે બધા કલાકારો તેમના છેલ્લા પાત્રના વેશમાં અમારા નિર્માતા,દિગ્દર્શક તેમજ સમગ્ર ટીમ સાથે સ્ટેજ પર ગોઠવાઈ ગયા ત્યારે જે માહોલ રચાયો અને અમારા બધા સહિત ઓડિયન્સને પણ પોઝીટીવ એનર્જીનો સાક્ષાત અનુભવ થયો હતો અને એ બધા કલાકારો સ્ટેજ પર જ સ્થિર ઉભા રહી મારા શુકદેવજીના તેમજ પરિક્ષિત બનતા અનિકેતના છેલ્લા સંવાદો સાંભળતા હોય અને પડદો પડે અને આશ્રયપદ બેકગ્રાઉન્ડમાં વાગતું હોય અને પડદો પડે ત્યારે મને અને અનિકેતને જે અલૌકિક અનુભૂતિ થતી એનું વર્ણન શબ્દોમાં નહિ થઈ શકે.
ભગીરથ કાર્ય સમા આ ભાગવત મહાયજ્ઞ પહેલા અનેક શંકાકુશંકાઓ સાથે કેટલાક લોકો એ જે ભય વ્યક્ત કર્યો હતો એ બધા ખોટા સાબિત થયા અને અમે સફળતાપૂર્વક આ સંપૂર્ણ કાર્યક્રમ ટીમવર્કના એક ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ બની પાર પાડ્યો.અમને પણ ડર હતો કે સાત દિવસ દરમ્યાન કંઈક અઘટિત બન્યું તો? કે કોઈકની તબિયત ખરાબ થઈ ગઈ તો? પણ ખરું પૂછો તો દરેક શો પૂરો થયા બાદ અમારી શક્તિ વધતી ચાલી અને અમારું પર્ફોરમન્સ પણ વધુ સારું થતું ગયું.સારા કાર્યમાં ઇશ્વર પણ તમારી ચોક્કસ મદદ કરે જ છે.
ભાગવત મહાયજ્ઞનો આ અનોખો પ્રયોગ અમારા સૌના જીવનનું એક મહામૂલુ સંભારણું બની રહેશે.
(સંપૂર્ણ)

એક અનોખો પ્રયોગ - 'ૐ શ્રીમદ ભાગવત અક્ષરદેહ રૂપે' મહાયજ્ઞ (ભાગ-૧)

જીવનમાં કેટલાક પ્રસંગો મનનાં કચકડામાં કાયમને માટે કેદ થનારા બની રહે છે.આવા જ એક પ્રસંગ - એક ઘટનાને આજે આ બ્લોગ થકી તમારા સૌ સમક્ષ લખી વર્ણવવો છે.આ પ્રસંગ એટલે ૐ શ્રીમદ ભાગવત અક્ષર દેહ રૂપે મહાયજ્ઞ.
આ ગુજરાતી નાટક દ્વારા જ મેં ગુજરાતી રંગભૂમિ પર અભિનયક્ષેત્રે મારી નવી કારકિર્દી પર પગરણ માંડ્યા. ગયા વર્ષ દરમ્યાન તેના ૧૫ શો યોજ્યા બાદ અમારા નાટકના નિર્માતાઓ છાયાબેન કોઠારી, નીતાબેન રેશમિયા અને હરિભાઈ ઠક્કરે ભાગવત મહાયજ્ઞ યોજવાની યોજના ઘડી, જે મુજબ અમારે આ નાટકના ૨૧ શો ફક્ત સાત દિવસમાં એક જ જગાએ ભજવવાના હતા. પહેલી જાન્યુઆરીથી સાતમી જાન્યુઆરી ૨૦૧૦ સુધી મુંબઈ-બોરિવલીના પ્રબોધનકાર ઠાકરે સભાગૃહમાં એક દિવસનાં ત્રણ શો લેખે સતત સાત દિવસ સુધીમાં કુલ ૨૧ શો! ગુજરાતી રંગભૂમિ પર આ પહેલા ક્યારેય આ બન્યું નહોતું. પણ અમારા ચાલીસેક કલાકારો અને ડાન્સર્સના કાફલામાં મોટા ભાગના યુવાન-યુવતિ હોઈ બધાએ આ મહાયજ્ઞ પાર પાડવા જબરો ઉત્સાહ દાખવ્યો.સામાન્ય શો કરતા અડધા પેમેન્ટની વાતે મોટા ભાગના કલાકાર-ડાન્સર્સને નિરાશ કર્યા પણ છતા કેટલાક અપવાદોને બાદ કરતા અમે બધા આ મહાયજ્ઞમાં જોડાવા ઉત્સાહભેર તૈયાર થઈ ગયા. મારા માટે સોફ્ટ્વેર એન્જિનીયર તરીકેની મારી ફૂલટાઈમ જોબમાં ૭ સળંગ દિવસની રજા લેવાનું મને મુશ્કેલ લાગ્યું પણ આઠ વર્ષની નોકરી દરમ્યાન કારણ વગરની રજાઓ લીધી ન હોવાને કારણે અને મારા ખૂબ સારા સ્વભાવના બોસની કૃપાથી મને રજા મળી ગઈ! હું ખૂબ ખુશ હતો. ૨૦૧૦ના નવા વર્ષની શરૂઆત તદ્દન નોખી રીતે થવાની હતી! એ પણ એવી એક પ્રવૃત્તિ દ્વારા જે મારા હ્રદયને પ્રિય હતી. આથી રૂડું બીજું શું હોઈ શકે?
૧૫ શો કર્યા હોવા છતા મોટા ભાગના કલાકારોએ ડિસેમ્બરના છેલ્લા ૧૫ દિવસ નિયમિત રીતે રિહર્સલ્સ પણ કર્યા. અમારા દિગ્દર્શક મનિષ શેઠના દિગ્દર્શનમાં સહેજે કચાશ નહોતી છતા, છાયાબેનના આગ્રહને વશ થઈ ગુજરાતી રંગભૂમિના જાણીતા કલાકાર-દિગ્દર્શક કમલેશ મોતા અમારા નાટક અને અમારા સૌના અભિનયને વધુ નિખારવા-મઠારવા ખાસ યોગદાન આપી કેટલાક રિહર્સલ સેશન્સમાં ખાસ પધાર્યા હતા અને અમે તેમની પાસેથી ઘણું શિખ્યા.કેટલાક નાના નાના ફેરફાર દ્વારા તેમણે અમારા સુંદર નાટકને વધુ સુંદરતા અર્પી. નક્કી એમ થયું હતું કે છેલ્લા થોડા દિવસ આરામ કરી મહાયજ્ઞની શરૂઆત કરીશું, પણ અમારા પ્રોડક્ટને શ્રેષ્ઠ બનાવવાના આશયથી અને મહાયજ્ઞમાં ૨ શો હિન્દીમાં પણ ભજવવાના હોવાને કારણે હિન્દીમાં અમારા રિહર્સલ્સ પૂરતા ન થયા હોઈ અમે ૩૧ ડિસેમ્બર સુધી રિહર્સલ્સ કરતા રહ્યા!
નિયત થયા મુજબ પહેલી જાન્યુઆરી ૨૦૧૦ના સવારે ૧૧ વાગે અમારો પ્રથમ પ્રયોગ ભજવાયો.રોજ સવારે ૧૧ વાગે, બપોરે ૪ વાગે અને રાતે ૦૮:૩૦ વાગે એમ ત્રણ શો ભજવવાના હતાં. મોટા ભાગના શોમાં વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના મહાગુરૂઓ અમને તથા પ્રેક્ષકોને આશિર્વચન આપવા પધાર્યા હતા. કેટલાક શોમાં ગુજરાતી તેમજ હિન્દી રંગભૂમિ અને સિનેજગતના કેટલાક સિતારાઓ જેવા કે મનોજ જોશી,ઇશ્વર પટેલ,હેમાંગિની ઝવેરી, મારા પિતાશ્રી ઘનશ્યામ નાયક, લીલા પટેલ વગેરેની હાજરીએ પણ સારું એવું આકર્ષણ જમાવ્યું હતું.
૪૦ જણના કાફલાને સાત દિવસ સુધી સાચવવો અને તેમને ૨૧ શો સરસ રીતે ભજવી શકે એ માટે મોટીવેટ કરવા એ એક ખૂબ અઘરૂ કામ હતું. પણ નીતાબેન,છાયાબેનની જોડી એ આ ભગીરથ કાર્ય પાર પાડવાની પૂર્ણ તૈયારી કરી હતી. બોરિવલીમાં જ સભાગ્રુહ નજીક અમને ઉતારો આપવામાં આવ્યો હતો. અમારા યુવા કલાકારો માટે તો આ સાત દિવસનો સહવાસ પિકનિક જેવો પણ બની રહ્યો.સાત દિવસનો સમયગાળો સાથે રહી પસાર કરવાનો હોય અને આટલા બધા જુદા જુદા પ્રકારના મગજ ધરાવતા કલાકારો ભેગા હોય ત્યારે થોડી ઘણી ચઢભઢ,ગેરસમજ વગેરે તો થવાનાં જ પણ એનું પ્રમાણ અમારા મહાયગ્નના ૭ દિવસ દરમ્યાન નહિવત રહ્યું.
ઉતારાનો બંગલો ખૂબ સુંદર અને વિશાળ હતો.અમને જુદા જુદા દસેક ખંડ રહેવા આપવામાં આવ્યા હતા.એક ખંડમાં ૪-૫ જણ. રોજ સવારે વહેલા ઉઠી તૈયાર થવા માટે લાઈન લાગતી!પણ ઝઘડા થતા નહોતા!નાહીધોઈ સરસ બ્રેકફાસ્ટ કરી ગાડીમાં સભાગ્રુહે પહોંચી જતાં.૨-૩ રાઉન્ડ કરી ગાડી અમને બધાંને લગભગ ૧૦ વાગ્યા સુધીમાં સભાગ્રુહે પહોંચાડી દેતી.ત્યારબાદ મેક અપ રૂમમાં મેક અપ માટે લાઈન લાગતી! ૪-૫ મેક અપ આર્ટીસ્ટની ટીમના બધા સભ્યો પણ અમારી જેમજ યુવાન એટલે ગપ્પા મારતા મારતા મેક અપ રૂમમાં જોક્સ વગેરેની આપલે કરતા તો ક્યારેક શાયરીની મહેફીલ જમાવી અમે ધમાલ કરતા!ખૂબ મજા પડતી.શો ચાલુ થાય ત્યારથી શો પતે ત્યાં સુધી મેક અપ આર્ટીસ્ટોએ ખડે પગે તૈયાર રહેવું પડતું કારણ અમારામાંના મોટા ભાગના કલાકારો અને ડાન્સર્સ બે ત્રણ થી લઈને સાત આઠ જુદીજુદી ભૂમિકાઓ ભજવતાં. દરેક ભુમિકાના વસ્ત્ર પરિધાન અને મેક અપ જુદા જુદા! એટલે શો ચાલુ થાય ત્યારથી એ પતે ત્યાં સુધી બેકસ્ટેજ્પ પર તો યુદ્ધ જેવી પરિસ્થિતી સર્જાતી. શુકદેવજીમાંથી આત્મદેવ બ્રાહ્મણ અને ત્યારબાદ બ્રહ્માજી બનવા માટે હું રીતસર દોડતો જોવા મળું!બ્રહ્માજીમાંથી દેવ બનતા કે પછી દશરથ રાજામાંથી વસુદેવ ત્યારબાદ ભૂદેવ અને છેવટે વળી પાછા શુકદેવજી બનતા બનતા ક્યારેક રાવણ બનતા વિશાલ સાથે તો ક્યારેક કલિ બનતા ચિરાગ સાથે ભટકાઉં પણ ખરો!અંધારામાં શુકદેવજીએ નિયત જગાએ જ બેસવાનું હોઈ પરિક્ષિત બનતાં અનિકેતનો હાથ પકડી ઝડપથી સ્ટેજ પર એન્ટ્રી લેવાની એમાં પણ ક્યારેક સામેથી અંધારામાં સામેથી એક્ઝીટ લઈ રહેલ કલાકાર સાથે કે સેટ બદલી ઝડપથી પાછા ફરતા સેટના માણસ સાથે ભટકાવાનું!પણ યોગ્ય જગાએ ગોઠવાઈ જવાનું એ ચોક્કસ અને કદાચ થોડા આઘાપાછા પણ બેઠા તો બિલ્કુલ મૂંઝાયા વગર ડાયલોગ્સ બરાબર રીતે અને નિયત સમયે જ શરૂ કરી દેવાના! કેટ્લાક પાત્રો તો એટલા જલદી બદલાતા કે તેમના માટે એકાદ મેક અપ આર્ટીસ્ટે સ્ટેજની વિંગમાં જ ઉભા રહેવું પડતું.આ બધું વાતાવરણ મને એટલું કોઠે પડી ગયેલું અને મને જ નહિં પણ અમારામાંના દરેક ને એની એટલી આદત પડી ગયેલી કે અમને મહાયજ્ઞ પૂરો થયા બાદ થોડા દિવસો સુધીતો બહારનું સામાન્ય જગત કોઈક નવી જ દુનિયા જેવું લાગેલું!
શો દરમ્યાન નાના બાળકો બેકસ્ટેજમાં તેમનો રોલ ન હોય ત્યારે સ્કૂલનું લેસન કરતાં પણ જોવા મળે અથવા રોલ ન હોય એ વેળાએ કલાકારો ટોળટપ્પા મારવામાં, ગોસિપ કરવામાં, ફોટા પડાવવામાં કે વચ્ચે આવતા ચા-કોફી-નાસ્તાની જયાફત ઉડાવતા જોવા મળે!તેમના નેક્સ્ટ રોલનાં વસ્ત્ર-પરિધાનમાં જ તો વળી!ઘણાં રોલ માટે અમે એકબીજાના કપડાં, ઘરેણાં કે પ્રોપર્ટીઝ પણ ઉછીના લેતા. બધાની કોસ્ચ્યુમ બેગ સાથેની સાત દિવસ દરમ્યાન મેક અપ હોલના અલગ અલગ ખૂણે જગા ફિક્સ્ડ!ત્યાં જ તેમના વસ્ત્રોનો ઢગલો પડ્યો હોય!

(ક્રમશ:)

ગેસ્ટ બ્લોગ : સૌથી મોટો એવોર્ડ

બાળરંગભૂમિ એટલે ફક્ત નાટક જ કરવા કે કરાવવા એટલું જ નહિં પરંતુ બાળકના સર્વાંગી વિકાસમાટેનું એ એક મહત્વનું અંગ છે એની પ્રતિતિ એ પ્રવૃત્તિને માટે સતત કાર્યશીલ રહેતા મને થતી રહી.૧૯૫૬ની સાલમાં લાંબી રજા દરમ્યાન હું તથા મારી સખી રીટા ચોપાટીની રેતીમાં બેઠા હતા.બાળરંગભૂમિ દ્વારા બાળકોના ઉત્કર્ષ માટે નાટક ઉપરાંત કંઈક નવી દિશા માટે વિચારતી હતી ત્યાં ટીનના ડબ્બાના તાલ સાથે ફિલ્મી નાચ-ગીતની નકલ કરતાં થોડા નાનામોટા છોકરાછોકરીઓ ગાતા સંભળાયા - અમારી મજાક કરવાના મૂડમાં જ. "ઇતની બડી દુનિયામે, ન કોઈ કહેતા,આઓ બચ્ચો હમ સે મિલો;અચ્છે કપડે પહેનકર સાબ બનો" - આ બધા હતા ફુગ્ગા વેચતા,ગજરા વેચતા,ઉજળા વર્ગ માટે ઇર્ષા ધરાવી અપશબ્દો બોલનાર. બસ! મને દિશા મળી.આવા બાળકો માટે કંઈ કરી શકાય? બાળમજૂર,સ્ટ્રીટ-ચિલ્ડ્રનની વાતો હજી મારે કાને આવી ન હતી પણ એમને માટે કંઈક કરી એમને સભ્ય બનાવવા!વિચારવુ સહેલુ હતું પણ કામ કરવું અઘરું હતું.એમના માબાપને ડર હતો, અમે એમના છોકરાઓને ભરમાવીશુ તો?એટલે અમે પહોંચ્યા બાળકો પાસે.ભેળ ખવડાવી,સાથે રમ્યા,વિશ્વાસ મેળવ્યો.ગંદાગોબરા,માથામાં જૂ,મોં માં ગાળ - એવા બાળકો અમારી પાસે બેસવા લાગ્યા.રોજ સવારે ઘરમાંથી થર્મોસમાં ચા ભરી,થોડો નાસ્તો લઈ અમે એમની મંડળી બનાવી.ઊઘરાવેલા કપડાંથી એમના અર્ધખુલ્લા શરીર ઢાંકવા મથતા અમે મિત્રતાના મંડાણ કર્યા.માબાપને પણ અમારામાં વિશ્વાસ બેઠો.થોડીક સ્થિરતા આવતા,સ્વચ્છતાથી શરૂઆત કરી અમે અક્ષરગ્નાન સુધી પહોંચ્યા.ચોમાસામાં અમારી ટોળી વિખરાતી.પાછા ભેગા થઈએ ત્યારે જૂના થોડા જ હોય.કોઈ સ્થળાંતર કરી ગયા હોય.બે સભ્યો પણ હોય તો વળી બાર પણ થાય.આ છોકરાઓ પાસેથી સાચો પ્રેમ મળતો.વિલ્સન કોલેજના એક સહ્રદયી ફાધર અમારુ કામ જોતા.એમણે કોલેજના ગ્રાઉંડ ફ્લોર પર આવેલા એક સ્ટોરરૂમનો થોડો ભાગ અમારી પ્રવૃત્તિ માટે આપ્યો.ફાધરની પ્રેરણાથી અમને ગાંધીજીના આદર્શને પગલે ચાલવાનું દિશાસૂચન મળ્યુ.બુનિયાદી તાલીમના પાઠ શરૂ કર્યા.ઉષાબેન મહેતાએ સહકાર આપી વણાટકામ,રેંટિયાની તાલીમનું શિક્ષણ આપવામાં મદદ કરી.અમારો ઉત્સાહ વધ્યો.બાળકોને રાત્રિશાળામાં અમારા ખર્ચે મોકલતા.પછીથી હસ્તકામ,વણાટકામ,મિકેનિકલ કામ શિખવતા.બાળરંગભૂમિની પ્રવૃત્તિ શરૂ કરાવી. એકોક્તિ - નાટિકા,એમના હસ્ત ઉદ્યોગની ચીજવસ્તુઓનું વેચાણ ચાચા નહેરૂ દિને કરાવવા શરૂ કર્યા. ૧૯૫૬થી શરૂ થયેલી આ યાત્રા ૧૯૮૦ સુધી ક્યારેક પુરજોશમાં તો ક્યારેક મંદ ગતિએ તો ક્યારેક સાવ બંધ એમ ચાલતી રહી.રીટા પરણીને પરદેશ ગઈ.એકલે હાથે મારી પોતાની શિક્ષિકા તથા નાટ્ય પ્રવૃત્તિ ને કારણે 'રસ્તે રઝળતાં રતન'નો સાથ જાળવવો અઘરો થતો હતો,છતાં આ બાળકોની પ્રેરણાએ મને નવો જ માર્ગ ચીંધ્યો એ કેમ ભૂલુ? વિચાર્યું કે હવે આ અભિયાન બંધ કરુ - ત્યાં બેપાંચ તેજસ્વી કિશોર-કિશોરી એક નવા વર્ષની સવારે મારી પાસે આવી કહેવા લાગ્યા,"દીદી!તમે અમને ઘણું શીખવ્યું.જીવન જીવવાનો રસ્તો બતાવ્યો.આજે ઇશુખ્રિસ્તના નવા વરસે અમે બધા પ્રતિજ્ઞા લઈએ છીએ કે અમે જીવવા માટે એ જ રસ્તો અપનાવીશું." પ્રતિજ્ઞા લેવાઈ.અમે છૂટા પડ્યા.સંપર્ક તૂટી ગયો.પણ ૧૯૭૬માં બરેલીમાં હિન્દી નાટક કરાવવા ગઈ,ત્યાંથી અચાનક વિચાર આવતા દિલ્હીથી હરિદ્વાર થઈ બદરીનાથ જવા હું મારા ભાઈ સાથે ઉપડી. રસ્તામાં બસ બગડી.સાંજ પડવા આવી હતી.લોકલ ઉતારુઓએ બસમાંથી ઉતરી ચાલવા માંડ્યુ.અમારા જેવા બેપાંચ ઉતારુઓ ક્યાં જાય?પાસે ગરમ કપડાં નહિં. દેવપ્રયાગમાં ખાવાનું ક્યાંથી મળે?બસમાં પડી રહ્યાં.ત્યાં હિમાલય પરિવહન નિગમનો કોઈ અધિકારી બસ ડ્રાઈવર સાથે બસમાં કોણ કોણ છે એ ચકાસવા ટોર્ચને અજવાળે ચડ્યો."દીદી ! આપ?" વર્ષોનો પડદો હટી ગયો.ચોપાટીની રેતીમાં રાત્રિશાળામાં મોકલી, ગરાજમાં મિકેનિકલ કામ શીખેલો એ હતો ઇકબાલ વરસો પહેલા મેં થોડાક કોળિયા ભરાવ્યા હશે,માંગી આણેલા કપડાંથી એનુ શરીર ઢાંક્યુ હશે.એણે અમને ગરમ રસોઈ જમાડી,ગરમ ધાબળા આપી,અણધારી મદદ કરી.એ અહિં પરિવહન વિભાગનો મોટો અધિકારી બની ચૂક્યો હતો;એટલું જ નહિં ત્યાં એની પત્ની સાથે મળી પ્રૌઢ શિક્ષણ સાથે બાળકોને નાટક,અક્ષરજ્ઞાન આપતો.એની આજે ઉજવણી હતી.સભામાં એણે જાહેર કર્યુ કે "વર્ષો પહેલા નવા વરસે અમે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે અમે રસ્તે રખડતા હતા ત્યાંથી દીદીની દોરવણીથી જીવનમાં સ્થિર થયા,તે જ રીતે બીજાઓને સ્થિર કરવા પ્રયત્નશીલ રહીશું.આ અમારી નવા વરસની ગુરૂદક્ષિણા છે." આનાથી મોટો એવોર્ડ જીવનમાં બીજો હોઈ શકે ભલા?

- વનલતા મહેતા 'દીદી' (મુંબઈ)

અંધેરી લોકલનો એક અનુભવ

હું મલાડ સ્ટેશનેથી સવારના ૦૮:૫૯ની અંધેરી લોકલના ફર્સ્ટ ક્લસ્સ કોચમાં જેમતેમ કરી ચઢી ગયો.આજે લોકલ ૧૦-૧૫ મિનિટ મોડી હતી.હંમેશની જેમ એમાં ખૂબ ભીડ હતી.બહાર વરસાદ પડવો શરૂ થયો અને લોકલમાં પ્રવાસીઓ વધુ સંકડાશનો અનુભવ કરી રહ્યાં કારણ દરવાજા પર ઉભેલાઓએ પણ પલળે નહિં એ માટે અંદર તરફ ધક્કા મારવા શરૂ કર્યા.અંધેરી લોકલમાં મલાડ અને અંધેરી વચ્ચે ગોરેગામ અને જોગેશ્વરી એમ માત્ર બે જ સ્ટેશન બચ્યા હોઈ ગોરેગાવ ઉતરનારા પ્રવાસીઓની સંખ્યા સારી એવી રહેતી હોય છે અને એ લોકો જેમણે ગોરેગામ ઉતરવું હોય તે બીજાઓનો જરા સરખો પણ વિચાર કર્યા વગર ધક્કામુક્કી કરી ગોરેગામ સ્ટેશન પર ઉતરતા હોય છે. નદીના ધસમસતા પૂરની જેમ જ! તમારે ગોરેગામ ન ઉતરવું હોય છતાં તમે ભૂલથી વચ્ચે ઉભા હોવ કે એ પૂરની અડફેટમાં આવી જાવ તો તમારે પણ ફરજિયાત ગોરેગામ ઉતરી જ જવું પડે અને જો તમે આનાકાની કરો કે હઠીલા થઈ વચ્ચે ઉભા રહો તો ચોક્કસ તમારો સ્ટેશન પર ખેંચાઈને પડી જવાનો જ વારો આવે.આ વાતથી હું સારી રીતે વાકેફ હોઇ મે લોકલમાં પ્રવેશી તરત બને એટલું અંદર જઈ પીઠને ટેકો મળે એવી જગા પકડી લીધી.ગોરેગામ સ્ટેશન આવ્યું અને ઘણાં બધાં લોકો એક્બીજાને ધક્કો મારતા,ગાળો ભાંડતા ઉતરી ગયાં.લોકલે ગોરેગામ સ્ટેશન છોડ્યું અને ગતિ પકડી ત્યાં મેં નોંધ્યું કે એક યુવાન બીજા એક યુવકને બોચીએથી પકડી તેને ગાળો ભાંડતા ભાંડતા કોચમાં અંદર તરફ ખેંચી ગયો જ્યાં બીજા પ્રવાસીઓ બેઠા હતાં.આ બન્ને જણ મારી બરાબર બાજુમાં થઈ થોડા આગળ એવી જગાએ ઉભા જ્યાંથી હું તેમને બરાબર જોઇ શકતો હતો.હજી મને કંઈ વિચારવાનો સમય મળે એ પહેલા તો બીજા પાંચ-છ બેઠેલા પ્રવાસીઓએ પણ ઉભા થઈ બાબત શું હતી એ જાણ્યા વગર જ પેલા ગરીબ બોચીએથી પકડાયેલા યુવાનને માથા પર જોર જોર થી મારવા માંડ્યુ.મને ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો.
હું સમસમી ગયો.આ જે દ્રશ્ય વર્ણવ્યું એ મુંબઈની ટ્રેનોમાં જોવા મળતુ એક ખૂબ સામાન્ય દ્રશ્ય છે.કોઈક પકડાય એટલે સાચે એ ગુનેગાર છે કે નહિં એ જાણવાની પણ તસ્દી લીધા સિવાય લોકો પોતાના 'હાથ સાફ' કરવા માંડશે.મને નથી સમજાતુ કે તેમને આવા કૃત્ય દ્વારા કયા પ્રકારનો પાશવી આનંદ મળતો હશે.કે પછી આ દ્વારા તેઓ પોતાનું ફ્રસ્ટ્રેશન, હતાશા, નિરાશા, દુ:ખ કે હારની લાગણીઓ પ્રદર્શિત કરી રાહત અનુભવતા હશે?ગાડીની ગિર્દી, મોંઘવારી, પોતાને મળેલી કોઈક નિષ્ફળતા કે પછી ઘરમાં થયેલા ઝગડાને પરિણામે તેઓ આવું વર્તન કરતા હશે?આ સદંતર ખોટુ છે.એક તો લોકોને બે જણ વચ્ચેની માથાકૂટમાં પડવાનો કોઈ હક્ક નથી અને બીજુ તેમને કોઈને ય પાઠ ભણાવવાનો પણ કોઇ હક્ક નથી.લોકલ ટ્રેનમાં કે સ્ટેશન પર કંઈક થાય તો વચ્ચે પડવાનો હક્ક અને જવાબદારી રેલવે પોલિસના છે.તો પછી કોઇ ઝઘડામાં વચ્ચે પડી વાંકગુના વાળા કે ક્યારેક તો કોઇ જ વાંક વગરના કોઈ ગરીબને ઢોર માર લોકોએ શા માટે મારવો જોઇએ?એમાં ક્યારેક કોઈ માણસ પોતાનો જીવ પણ ગુમાવી બેસી શકે છે.
મૂળ વાત પર આવીએ.મેં અંધેરી લોકલમાં પેલા ગરીબડા યુવાનનો પક્ષ લીધો જેને પાંચ-છ જણ મળીને ઢીબી રહ્યાં હતાં.મને શું બાબત હતી એની જાણ નહોતી પણ એ તો મારવાવાળા પેલા અસામાજિક તત્વો જેવા યુવાનોને પણ ક્યાં કોઈ વાતની ખબર હતી?મે પેલા ગરીબડા યુવાનને બચાવતા પ્રશ્ન કર્યો કે બધા શા માટે તેને મારી રહ્યાં હતાં?એવું લાગ્યું કે કદાચ એની પાસે ફર્સ્ટ ક્લાસનો પાસ નહોતો અને તે ગોરેગામ ઉતરતા પ્રવાસીઓની અડફેટે ચઢી ગયો હતો અને ટ્રેન ચાલુ થતા જ એક તોફાની યુવક તેને બોચી પકડી અંદર ખેંચી લાવ્યો હતો.આ કોઈ બાબત હતી એક માણસને પકડીને મારવા માંડવા માટેની?બીજા સામાન્ય નાગરિકોને શો હક્ક છે કાનૂન પોતાના હાથમાં લઈ કોઈને સજા આપવાનો?એ યુવાન અજાણતાથી ફર્સ્ટ ક્લાસના ડબ્બામાં ચઢી ગયો હોય અથવા કદાચ એની કોઈ મજબૂરી પણ રહી હોઈ શકે જેથી એણે આ ડબ્બામાં ચઢી જવુ પડ્યુ હોય.આપણે માણસ બનવું જોઇએ.મેં બધા વચ્ચે થોડા સમય પહેલા જ બની ગયેલો એક કિસ્સો કહી સંભળાવ્યો જેમાં ગુસ્સામાં બેકાબૂ બનેલા બે યુવાનો એ ત્રીજા એક યુવાનને સેન્ટ્રલ રેલ્વેની એક ટ્રેનમાં એટલી બૂરી રીતે ફટકાર્યો કે તે ઘટના સ્થળે જ મૃત્યુ પામ્યો.લોકો ટોળુ બન્યા બાદ હિંસક,ક્રૂર અને ઘાતકી બની જતા હોય છે.તેઓ સાચાખોટાનું ભાન ભૂલી જતા હોય છે.આપણે સૌએ પુખ્ત અને જવાબદાર નાગરિક બનવું જોઇએ અને પ્રાણી જેવા બની કોઈને મારી પાશવી આનંદ ન લેવો જોઇએ.જો કદાચ કોઈ મોબાઈલ કે પર્સ ચોરી કરતા પકડાઈ પણ જાય તો તેને ઉતાવળે રઘવાયા થઈ મારવા ન માંડતા પકડીને પોલિસને સોંપી દેવો જોઇએ જેથી એ તેને યોગ્ય સજા અપાવી શકે.પેલા અંધેરી લોકલવાળા મારી રહેલા યુવાનો આ બધુ સાંભળી મારા પર ગુસ્સે થઈ પૂછવા લાગ્યા કે હું શા માટે પેલા ગરીબડા યુવકનો પક્ષ લઈ રહ્યો હતો.મેં તેમને જવાબ આપ્યો કે ન હું એ ગરીબડા યુવકનો સગો હતો કે ન તો તેઓ બધા મારા દુશ્મન હતાં.મારે ફક્ત એક જ વાત સ્પષ્ટપણે સમજાવવી હતી કે આપણે ભેગા મળી ટોળું બનાવી કોઈક એકલી વ્યક્તિને શા માટે મારવા માંડવું જોઇએ જ્યારે શક્ય છે એ વ્યક્તિ સંપૂર્ણપણે નિર્દોષ પણ હોય?
પછી તો આ ચર્ચામાં બીજા પણ કેટલાક પ્રવાસીઓ જોડાયા જેમણે મારો પક્ષ લીધો.પેલો ગરીબડો યુવાન વધુ માર ખાવામાંથી બચી ગયો.તોફાની ટોળામાંના એકે મને 'ગાંધીજી' બનવાનો પ્રયત્ન કરું છું એવી ટીપ્પણી સાથે 'સમાજસેવા'ના સેમિનાર આપવાની સલાહ આપી.મેં જવાબ આપ્યો કે જો ટ્રેનમાં જગા મળે તો મને રોજ 'માણસ કઈ રીતે બનવું અને ટ્રેનમાં કઈ રીતે વર્તવું' આ વિષય પર એક પાવરપોઈંટ પ્રેઝેન્ટેશન આપવામાં કોઈજ વાંધો નથી! રખે ને એકાદ જણ પણ એ જોઈ-સાંભળી સુધરી જાય તો મારું મિશન સફળ થઈ જાય!આ પછી ઝગડો પૂરો થઈ ગયો.
આપણે ક્યારેક દૈનિક જીવનની ઘરેડમાં સાથી મનુષ્ય પ્રત્યે ધ્યાન આપવાનું ચૂકી જઈએ છીએ અને ઘણી વાર તો અમાનવીય વર્તન પણ આચરી બેસીએ છીએ.જરૂર છે થોડા આત્મસંશોધનની અને અયોગ્ય અભિગમને બદલવાની.

મનોજ્ઞા દેસાઈ : એક વિરલ વ્યક્તિત્વ

મારાં પ્રથમ ત્રણ પુસ્તકો (૨૦૦૮માં) પ્રકાશિત થયા ત્યારબાદ એક મહોદયાનો મને ફોન આવ્યો.જન્મભૂમિની મહેક પૂર્તિમાં આવતી મારી નિયમિત કટાર 'ઇન્ટરનેટ કોર્નર' પર આધારિત એ પુસ્તકો તેમને ખૂબ ગમ્યાં એટલે અભિનંદન આપવા તેમણે મને ફોન કર્યો હતો. કેટલીક વ્યક્તિઓને તમે ક્યારેય મળ્યા ન હોવ કે તેમને તમે ક્યારેય જોઈ ન હોય છતાં તેમની સાથે તમે તરત એક પ્રકારનું જોડાણ અનુભવો છો. અમે પ્રથમ વાર જ ફોન પર મળી રહ્યાં હોવા છતાં ૧૦-૧૫ મિનિટ થયેલી વાતચીત બાદ મેં તેમની સાથે ખાસ્સી આત્મિયતા અનુભવી. તેમણે જણાવ્યું કે મારી 'ઇન્ટરનેટ કોર્નર' જેવી જ એક કોલમ તેઓ અન્ય એક વર્તમાનપત્રમાં લખતાં હતાં અને તેઓ એક સારા સ્પીચ થેરાપિસ્ટ પણ હતાં અને ખાર ખાતે આવેલા રામક્રુષ્ણ મિશનમાં સેવા આપતા હતા. મને તેમની સાથે વાત કરવાની ખૂબ મજા આવી. પ્રથમ મુલાકાતમાં જ હું તેમનાથી ઘણો પ્રભાવિત થઈ ગયો.
આ પ્રસંગ પછી થોડાં સમય બાદ જ મિડ-ડે માં મારા પુસ્તકોનો રીવ્યુ પણ છપાયો જે મને પાછળથી જાણ થઈ કે આ મહોદયાએ જ લખ્યો હતો. પાંચેક મહિના બાદ મારું ચોથું પુસ્તક 'આભૂષણ' પ્રકાશિત થયું અને મેં નક્કી કર્યું કે આ વખતે હું પોતે તેમને જઈને મળીશ અને રુબરુ વાતચીત કરી મારું પુસ્તક તેમને હાથોહાથ આપીશ.ગયે વખતે જ્યારે અમારી ફોન પર વાત થયેલી ત્યારે મેં તેમને ખાતરી આપી હતી કે આપણે જલ્દી જ રુબરુ મળીશું અને ચા-કોફી સાથે વાતોનાં વડાંનો કરીશું! તેથી એક દિવસ સાંજે ઓફિસેથી છૂટી હું સીધો તેમનાં ઘેર જઈ પહોંચ્યો.તેમણે સસ્મિત ઉમળકાભેર મને આવકાર્યો.. તેઓ ત્યારે પોતાની એક નાનકડી દર્દી સાથે વાતચીત કરી રહ્યા હતા - એક કિશોરી જેને બોલવામાં સહેજ તકલીફ હતી અને જે પોતાના માતા પિતા સાથે આવી હતી. તેમણે મને નમ્રતાપૂર્વક થોડી રાહ જોવા કહ્યું . મેં ઉપર ઉપરથી તેમની વાતચીત સાંભળી. તે વાતચીતની કલાનુ ખૂબ સારું કૌશલ્ય ધરાવતા હતા અને ખૂબ સારા મૈત્રી પૂર્ણ સ્વભાવવાળા ડોક્ટર હતા એ તેમની વાતચીત પરથી હું કલ્પી શક્યો. તે દર્દીના ગયા બાદ તેમણે મારી મુલાકાત તેમના કુટુંબના બધા સભ્યો સાથે કરાવી. તો બધા ખૂબ સારાં માણસો હતાં તેમનાં મોટાં ભાઈ એ મારાં અને મારી કટારના ખૂબ વખાણ કર્યા અને ખૂબ જૂના એવા ઇન્ટરનેટ કોર્નર માં છપાયેલા બે ત્રણ લેખ વિશે તેમનો અભિપ્રાય આપ્યો તેમણે કહ્યું એ બે ત્રણ લેખ ખરેખર હદય સ્પર્શી હતા અને એ તેમને હજી સુધી યાદ હતાં ! જ્યારે કોઈ તમારાં કોઈક કાર્યનાં વખાણ કરે અને તેમને એ વિશેનો સાચો અભિપ્રાય આપે ત્યારે તમને તે ખૂબ ગમે છે.
આ દરમ્યાન તેઓ મારા માટે ચા તૈયાર કરી લાવ્યાં તેમનાં ભાઈનો પૌત્ર એક અતિ સુંદર નાનો મિઠ્ડો છોકરો હતો જેને તેના ફોઈબા એટલે કે જે મહોદયાની હું વાત કરી રહ્યો છું તેમની ખૂબ માયા હતી અને તે સતત તેમની સાથે રમત કરી રહ્યો હતો હું જોઈ શક્યો કે તેઓ પોતાના બધા કુંટુંબીજનો સાથે ખૂબ લાગણીશીલ સંબધો ધરાવતાં હતાં અને તેમના બધા કુંટુંબીજનો પણ તેમને ખૂબ પ્રેમ કરતાં હતા. તેમણે તેમના ભાઈના પત્નીની પણ મારી સાથે ઓળખાણ કરાવી, જેમણે મારા પપ્પા સાથે વર્ષો પહેલાં એક 'ભવાઈ' નો કાર્યક્ર્મ કર્યો હતો આ બધી ઓળખાણ અને ચા પાણી બાદ મારી તેમની વિવિધ વિષયો પરની ચર્ચા શરૂ થઇ. એક પછી એક એટલી બધી સારી સારી વાતો અમે કરી કે દોઢ-બે કલાક ક્યાં પસાર થઇ ગયા તેનો ખ્યાલ જ ન રહ્યો!
અમે ગુજરાતી ભાષાની વર્તમાન સ્થિતી અને તેના ભવિષ્ય પર ચર્ચા કરી . અમે રેડીયો વિશે વાત કરી. હુ ઓલ ઈન્ડિયા રેડીયો પર ગુજરાતી સમાચાર વાચું છું અને તેઓ ગુજરાતી FM ચેનલ પર સોમ થી શુક્ર ઘણાં કાર્યક્ર્મોનુ સંચાલન R.J. તરીકે કરતાં. અમે ઘણાં સામાન્ય શોખ ધરાવતા હોવાનુ માલૂમ પડ્યું.અને અમારી એ મુલાકાત દરમ્યાન મને તેમના પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વના ઘણા નવા પાસાઓની જાણ થઈ . તેઓ કવિતાઓ લખતાં, મિડ-ડેમાં પુસ્તકોના રિવ્યુ લખવાની સાથે જ તેઓ બીજી પણ નાની મોટી ઘણી કટાર નું સંચાલન/સંકલન કરતાં જેમાની ઘણી ખરી કટારો મારી મન પસંદ હતી, પણ મને જાણ ન હોતી કે તેઓ તે સંભાળતા હતાં ગુંજરાતનાં એક વર્તમાન પત્ર માટે તેઓ રોજ શબ્દચોરસ પણ તૈયાર કરતાં હતાં આ બધી કામકાજની વાતો બાદ મેં તેમની સાથે મારાં કુટુંબ વિશે પણ ચર્ચા કરી. મારી પત્નિ વિશે , મારી બહેનો વિશે. મેં તેમને જણાવ્યું કે મારી મોટી બહેન શિક્ષણ ક્ષેત્રમાં સારી નોકરી શોધી રહી હતી પણ ગુજરાતી માધ્યમની શાળાઓમાં ઘટતી જતી વિધાર્થીઓની સંખ્યાને પરિણામે ઘટી રહેલી ગુજરાતી માધ્યમની શાળાઓને કારણે આઠેક વર્ષથીએ વધુ બહોળા અનુભવ છતાં હજી સુધી તે કોઈ સારી કાયમી જ્ગાએ નોકરી મેળવી શકી નથી. હું જેને મળવા આવ્યો હતો એ મહોદયા એ તરત વિચાર કરી મને પૂછ્યું કે મારી બહેનને તેમનાં સહાયિકા તરીકે જોડાવું ગમશે? હું આ મહોદયા ને અહી પહેલી વાર મળી રહ્યો હતો અને આ પ્રથમ મુલાકાતમાં જ મે મારા કુટુબની અંગત બાબતો પણ તેમની સામે વર્ણવી અને તેમણે મારી બહેન માટે એક નોકરીની તક પણ ઊભી કરી દીધી!
અમે સારા પુસ્તકો વિશે ,વાંચનના મહત્વ વિશે, બીજી કેટલીક સારી વ્યક્તિઓ વિશે અને બીજી અનેક રસપ્રદ વાતો ચર્ચી. અમારી વચ્ચે તરત એક સામાન્ય તંતુ બંધાઈ ગયો હતો. જે વ્યક્તિઓના વિચારોની 'વેવલેન્થ' તમારી સાથે મેળ ખાતી હોય અને જેના શોખો, જીવવાની રીત વગેરે તમારી સાથે મળતા હોય ત્યારે તેવી વ્યક્તિઓનો સંગાથ તમે ખૂબ માણો છો! હું 'મનોજ્ઞા બેન દેસાઈ'ને મળીને ખૂબ ખુશી અનુભવી રહ્યો હતો.!
અમારી પ્રથમ મુલાકાત બાદ, મે ત્રણ-ચાર વાર તેમની સાથે ફોન પર વાતચીત કરી અને થોડાંજ સમયમાં હું મારી બન્ને બહેનોને તેમની દાદર માં આવેલી ઓફિસે મળવા લઈ ગયો તેમણે મારી બહેન તેજલ માટે તેમની સહાયિક તરીકે નોકરીનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો એ સંદર્ભે હું મારી બહેનોને તેમને રુબરૂ મળવા લઈ ગયો હતો તેમણે મારી બંને બહેનોને પ્રેમ પ્રૂર્વક સત્કારી અને તેઓ બન્ને પણ તરત મનોજ્ઞા બેન સાથે હળી મળી ગઈ. આ વખતે પણ મેં તેમની સાથે ઘણો વિચાર વિમર્શ કર્યો અને ૧લી જાન્યુઆરી ૨૦૦૯થી મારી બેન તેમને ત્યાં નોકરીએ જોડાશે એ પણ લગભગ નક્કી જ થઈ ગયું (અમે ડિસેમ્બર૦૦૮ ના છેલ્લા અઠવાડીયા માં તેમને મળવા ગયાં હતાં) તેમણે ધણાં પ્રેમ અને ઉદારતાથી મારી બહેનને એ બધું જ જ્ણાવ્યું જેની તેઓ તેની પાસે સહાયિકા તરીકે અપેક્ષા રાખી રહ્યાં હતાં. મારી બહેન પણ તેમનાંથી એટલી પ્રભાવિત અને ખુશ થઈ ગઈ હતી કે તે પોતાની જાતને આવા સારા 'બોસ' ના હાથ નીચે કામ કરવા મળશે એ વિચારી પોતાની જાતને નસીબદાર સમજવા લાગી હતી! આવી મિલનસાર , પ્રેમાળ, ગુણી વ્યક્તિને મળીને કોણ ખુશ ન થાય? મનોજ્ઞા બેન પણ ખુશ હતા કારણ ઘણાં સમયથી તેઓ એક સહાયક વ્યક્તિની જરૂર મહેસૂસ કરી રહ્યાં હતાં અને સહાયક તેમને ત્યાં જોડાય ત્યાર બાદ તેઓ પોતાના અનેક અધુરાં કાર્યોને ન્યાય આપવા ઇચ્છતા હતા. તેમને કેટલાં બધાં કાર્યો કરવાની ઇચ્છા હતી! પણ પાછલા કેટલાક સમયથી વ્યસ્તતાને કારણે અને થોડાઘણાં આરોગ્યને લગતા અવરોધોને લીધે તેઓ હાથમાં લીધેલાં કાર્યો પૂર્ણ કરી શક્તા નહોતા. આથી અમને મળ્યા બાદ તેમને એક પ્રકારની રાહતનો અનુભવ થયો હોય તેમ લાગતું હતું. હું તો મનોજ્ઞાબેન અને તેજલ બન્ને કરતાં પણ વધુ ખુશ હતો! મેં વિચારેલું ૨૦૦૯નું વર્ષ અમારાં ત્રણે માટે ખૂબ સારું સાબિત થશે.
પણ જીવનમાં ઘટનાઓનું ગણિત કોઈ સમજી શક્યું નથી. તમે કઈંક વિચારો અને બનતું હોય છે કઈંક. મારી બહેન તેજલ મનોજ્ઞાબેનને ત્યાં ૧૫-જાન્યુઆરી-૨૦૦૯ થી જોડાશે એ મુજબ નક્કી થયા બાદ તેને, અમે રહીએ છીએ એ જ જગાથી નજીક એક ગુજરાતી માધ્યમ શાળામાંથી રજા પર ઉતરેલ શિક્ષકની જગાએ જોડાવા માટે સંદેશ આવ્યો. ભણાવવું એ તેજલનો પ્રથમ પસંદગીનો વિકલ્પ - જેને તે હ્રદયથી ચાહતી હતી. મનોજ્ઞાબેને પણ વાતચીત દરમ્યાન જણાવેલું કે તેજલ તેમની સાથે જોડાયા બાદ પણ જો બીજી સારી શિક્ષણક્ષેત્રની તક મેળવે તો તેઓ તેને તરત રજા આપી દેશે જેથી તેજલ પોતાનાં પ્રથમ પ્રેમ સમા શિક્ષણ કાર્યને ન્યાય આપી શકે. પણ તેજલ મૂંઝવણમાં પડી ગઈ. તેણે તરત મનોજ્ઞા બેનને ફોન જોડ્યો. તેણે મને પણ આ વિશે વાત કરવા સુધી રાહ ન જોઈ. મનોજ્ઞાબેનતો તેજલને મળેલી આ તક વિશે સાંભળી ખૂબ ખુશ થયાં અને તેમણે તેજલને વધુ વિચાર કર્યા વગર તરત એ શાળામાં 'હા' કહી દેવા સલાહ આપી. આજના યુગમાં હું એવા કેટલાયે માણસોના સંપર્ક માં આવ્યો છું જેઓ સ્વાર્થી કે કદાચ વેપારી મગજનાં કહી શકાય એવા સ્વભાવના હોય છે જે હમેશા પોતાના વિશે કે પોતાની જરૂરિયાતો વિશે કે પોતાના સ્વાર્થ વિશે જ પહેલા વિચારશે બીજાઓનું હિત તેમના માટે ખાસ મહત્વનું નથી હોતું પણ મનોજ્ઞા બેન જુદી જ માટીના! તેમણે પોતાની ઈરછાઓ પોતાના ઘણાં વખતથી પાછાં ઠેલાઈ રહેલા કાર્યો ને આગળ ધપાવવાનાં અરમાનો વિશે ન વિચારતા તેજલના રસ અને શિક્ષણ માટેના પ્રેમ વિશે પહેલાં વિચાર કર્યો અને તે નવા પ્રયાણમાં સફળ થાય એવા આશિર્વાદ પણ તેમણે પાઠવ્યાં! જ્યારે મને આ સમગ્ર ઘટનાની જાણ થઈ ત્યારે મેં મારી બેન પર ખૂબ ગુસ્સો કર્યો! મારી ઈરછા હતી કે તેજલ મનોજ્ઞાબેન સાથે જ જોડાય અને તેને મળેલી નવી તક ને ઠુકરાવી દે કારણ અમે મનોજ્ઞાબેનને બોલ આપ્યો હતો કે તેજલ તેમને ત્યાંજ જોડાશે. હું ઈરછતો હતો તેજલ મનોજ્ઞાબેન સાથે જોડાય કારણ કે હું એ તો જાણતો જ હતો કે તેજલ નોકરી શોધી રહી હતી પણ મને એ ય ખબર હતી કે તેમની સાથે જોડાયા બાદ તેજલને શા ફાયદા થશે. આવી મહાન વ્યક્તિ સાથે કામકરીને તો આપણામાં પણ સદ્દગુણોનો આવિર્ભાવ થાય. તેજલ તેમને ત્યાં જોડાઈ પોતાના વ્યકિતત્વને ખૂબ પ્રભાવશાળી બનાવી શકત. ફક્ત પૈસા કરતાં ઘણુ વધું એ ત્યાં શીખી ને મેળવી શકત મનોજ્ઞાબેન પણ એક સહાયક મળતાં તેમના અધુરાં કાર્યો પૂરા કરી શકત તથા ગુજરાતી ભાષા અને ગુજરાતીઓના વિકાસ માટે ઘણાં બીજા નવાં કાર્યો શરૂ કરી શકત જે સમાજ માટે પણ ખુબ ઉપયોગી નિવડત પણ નિયતિના લેખ અકળ હોય છે.
મેં મનોજ્ઞાબેનને ફોન કરી પૂછ્યું શું મારી બહેન તેજલને બદલે મારી પત્ની અમી તેમને ત્યાં જોડાઈ શકે ? મેં જ્યારે તેમને આ ફોન કર્યો ત્યારે તેમની તબિયત જરા અસ્વસ્થ હતી છેલ્લાં કેટલાંક દિવસથી તેમનું આરોગ્ય કથળી ગયું હતું તેમણે મારી સાથે વધુ સમય વાતચીત ન કરી પણ મેં તેમને ખાતરી આપી કે જ્યારે પણ તેમને મારી મદદ ની જરૂર પડશે ત્યારે હું ચોક્કસ હાજર હોઈશ મેં તેમને એમ પણ કહ્યું કે હમણાં તરત નહિ તો થોડા સમય બાદ જયારે પણ તેઓ સંપૂર્ણ સ્વસ્થ થઈ જાય ત્યાર બાદ મારી પત્ની અમી તેમની સહાયિકા તરીકે જોડાવા તત્પર રહેશે અને ચોક્કસ તેમના અધૂરાં કાર્યો પૂરા થશે તથા મનમાં જે નવા વિચારો અમલમાં મૂકવાની ઈરછા છે તો એ પણ શક્ય બની શકશે મેં આ પ્રમાણે વાત કરી અને તેમને ખાતરી અને દિલાસો આપ્યા. તેથી તેમને ખૂબ સારું લાગ્યું હું તેમનો પ્રતિભાવ ફોન પર સામે છેડેથી તેમને જોઈ ન શકાવા છતાં અનુંભવી શકતો હતો .૨૦૦૯ના જાન્યુઆરીની ૧૦મી એ કે ૧૧મી એ અમારી આ પ્રમાણે વાતચીત થઈ.

૧૩મી જાન્યુઆરી ૨૦૦૯એ હું મહેસાણા ગયો હતો મારી પત્નીને તેના પિયરેથી પાછી મારા ઘેર લઈ આવવા.ઉત્તરાણનો તહેવાર પણ પહેલી વાર ગુજરાતમાં ઉજવવાનો વિચાર હતો. મે ગુજરાતમાં ઉત્તરાણ ઘણી સારી રીતે ઉજવાતી હોવાની વાત સાંભળી હતી અને મારા લગ્ન બાદ આ મારી પહેલી ઉત્તરાણ હતી એથી મેં પત્ની સાથે મહેસાણામાં તે મનાવવાનું નક્કી કર્યું. ૧૪મી જાન્યુઆરી ૨૦૦૯ની ઉત્તરાણની સવારે હું મારી પત્ની,સાળા અને સસરા સાથે તેમના ધાબે જઈ પહોંચ્યો, પતંગો અને માંજા સાથે! ત્યાં મને મુંબઈથી મારા મોબાઈલ પર ફોન આવ્યો વર્ણિનનો. વર્ણિન મનોજ્ઞાબેનનો ભત્રીજો હતો. મેં ક્યારેય તેની સાથે આ પહેલા વાત કરી નહોતી. તેથી તેણે જેવો પોતાનો પરિચય આપ્યો કે મેં ઉત્સાહ્પૂર્વક તેના ખબર અંતર પૂછ્યાં અને મનોજ્ઞાબેન કેમ છે એ વિશે પ્રુચ્છા કરી. તેણે કહ્યું,'મનોજ્ઞાબેન આપણી વચ્ચે નથી. તેઓ ગઈ કાલે અચાનક આપણને બધાને મૂકીને ચાલ્યા ગયા છે.' મને જબરદસ્ત આંચકો લાગ્યો. મને જરા સરખો પણ અંદાજ નહોતો કે આવું કઈંક બની ગયું હશે અને તેથી વર્ણિને ફોન કર્યો હશે મને આ દુ:ખદ સમાચાર આપવા. હું થોડી ક્ષણો સુધી તો કંઈ બોલી જ ન શક્યો. વર્ણિન પણ ત્યાં સામે છેડે રડી રહ્યો હતો. મેં તેને સાંત્વન આપ્યું અને જણાવ્યું કે મુંબઈ પહોંચતા જ હું તેની અને બીજા કુટુંબીજનોની મુલાકાત લઈશ. ફોન મૂક્યા બાદ તરત હું નજીકના એક મહાદેવ મંદિરે પહોંચી ગયો અને ત્યાં રડવું રોકી ન શક્યો. મારી પત્ની પણ બાજુમાં બેઠી હતી અને આ જોઈ રહી હતી. મેં મનોજ્ઞાબેનનાં આત્માની શાંતિ અને સદ્દગતિ માટે હ્રદયપૂર્વક પ્રાર્થના કરી.મને ખૂબ દુ:ખ થયું હતું. મારું હ્રદય આક્રંદ પોકારી રહ્યું હતું. ભગવાને આવું શા માટે કર્યું? મનોજ્ઞાબેનની ઉંમર કંઈ મ્રુત્યુ પામવા જેટલી નહોતી. તદુપરાંત તે કેટલી હોશીલી અને કોડીલી વ્યક્તિ હતા. તેમની કેટલી ઇચ્છાઓ હતી, કેટલી યોજનાઓ હતી, કેટલા વિચક્ષણ નવીન વિચારો હતા. એ બધું તેમની સાથે સમેટાઈ ગયું. આ મહાન સ્ત્રીના અણધાર્યા અને વહેલા મ્રુત્યુથી સાહિત્ય જગતે કંઈ કેટલું ગુમાવ્યું હતું. મારાથી અજાણ એવી તેમની કેટલી લાક્ષણિકતાઓ મને તેમના મ્રુત્યુ બાદ જાણવા મળી. તેઓ એક ખૂબ સારા કવિયત્રી હતાં. (મેં તેમની કેટલીક શ્રેષ્ઠ કવિતાઓ તાજેતરમાં વાંચી) વર્ણિને મને જણાવ્યું તેઓ અવકાશશાસ્ત્રનાં પણ પ્રખર અભ્યાસુ અને જાણકાર હતાં.તેઓ પણ અવકાશી તારા-ગ્રહો અને ઘટનાઓ નિહાળવા ખેતર જેવા ખુલ્લા ક્ષેત્રમાં આકાશદર્શન માટે જતાં હતાં. તેઓ એક લેખિકા,એક રેડિયોજોકી, એક સાહિત્યકાર, એક સારા વક્તા, એક વિવેચક, એક સ્પીચ થેરાપીસ્ટ, એક કાઉન્સેલર, એક માર્ગદર્શક, એક તત્વગ્ન્યાની, એક કવિયત્રી અને આમ અનેક ભૂમિકાઓ નિભાવતી બહુમુખી પ્રતિભા હતાં. તેઓ એક ઉષ્માસભર અને પ્રેમાળ તથા મિલનસાર વ્યક્તિ હતાં.તાજેતરમાં તેમની સ્મ્રુતિમાં યોજાયેલ કેટલાંક સુંદર કાર્યક્રમો અતિવ્યસ્ત હોવાને લીધે માણી ન શકવાનો પણ મને બેહદ અફસોસ છે. પણ હું મનોજ્ઞાબેનને હ્રદયનાં ઉંડાણ થી માનપૂર્વક સત્કારું છું અને તેમનો આત્મા જ્યાં પણ હોય ત્યાં તે ચિર શાંતિનો અનુભવ કરે એ જ મારી ઈશ્વરને ખરા હ્રદયથી અભ્યર્થના...

ખુશી ફેલાવો અને ઉત્સાહપૂર્વક જીવો...

આજે બ્લોગમાં મારે એવી એક વ્યક્તિ વિષે વાત કરવી છે જેના વિશિષ્ટ સ્વભાવે મને ઘણો પ્રભાવિત કર્યો છે અને જેની આ ખાસ લાક્ષણિકતાને લીધે તેમનું વ્યક્તિત્વ રસપ્રદ બની રહે છે. આપણે સૌ રોજબરોજની જિંદગીમાં ઓફિસમાં,ઘરે કે ટ્રેનમાં,બસમાં કે પછી ગમે ત્યાં દૈનિક ઘટમાળ દરમ્યાન અનેક લોકોનાં સંપર્કમાં આવીએ છીએ, પણ કેટલીક ખાસ વ્યક્તિઓને તેમની ખાસ વિશેષતાઓને લીધે ક્યારેય ભૂલી શકતા નથી.તેમને ફક્ત ધ્યાનપૂર્વક જોઇનેય આપણે ઘણું શીખી શકીએ છીએ.
આવી જ એક વ્યક્તિ છે અનિલ જવાહરાની. તેઓ મારી ઓફિસમાં જ ઓનલાઈન પરિક્ષા આયોજતા વિભાગમાં કામ કરે છે.તેઓ એટલા હસમુખા, મશ્કરા અને જીવંતતાનાં પ્રતિકસમા વ્યક્તિ છે કે કોઈ ક્યારેય તેમને મળીને બોર ન થઈ શકે!તે લગભગ પચાસેક વર્ષનાં હશે.પણ જુવાન કે વ્રુદ્ધ દરેક તેમની કંપની સરખી જ માણે એવું મિલનસાર છે એમનું વ્યક્તિત્વ.તેમની આસપાસ જાણે ખુશી અને હકારાત્મકતાનું એક વર્તુળ સદાયે રચાયેલું રહે છે! દુ:ખ,ઉદાસી અને નિરાશા તો આ માણસથી જોજનો દૂર હોય એવું લાગે!
તેમની નોકરીનાં ભાગરૂપે તેમણે અમારી N.S.E. ની N.C.F.M. ઓનલાઈન પરિક્ષામાં પરિક્ષક બનવાનો વારો આવે. હવે પરિક્ષા મોટાં ભાગનાં લોકો માટે ભયનું કારણ હોય છે.પણ જો N.C.F.M. ની પરિક્ષામાં સદનસીબે અનિલ તમારા પરિક્ષક તરીકે આવ્યાં તો તમે પરિક્ષાનો ભય શું છે એ ભૂલી જશો. અનિલ તેમની લાક્ષણિક રીતમાં પરિક્ષાર્થીઓનું ઉમળકા અને ઉષ્માભેર સ્વાગત કરશે અને પછી રમૂજી એવી પોતાની આગવી અદામાં તેમને ઓનલાઈન પરિક્ષા માટેનાં જરૂરી સૂચનો આપશે.પરિક્ષાર્થીઓનું બધું ટેન્શન અનિલને મળતાં જ છૂમંતર થઈ જાય! દરેક જરૂરી સૂચના પછી અનિલ એકાદ કોમેડી પંચ લાઈન બોલી બધાને હાસ્યમાં તરબોળ બનાવી દેશે અને પરિક્ષાખંડ જેવી ગંભીર જગા પણ હાસ્યમાં હિલોળા લેવા લાગશે! પરિક્ષા ચાલુ હોય ત્યારે પણ તે પોતાનાં ચાતુર્યભર્યા ટૂચકા દ્વારા વાતાવરણ સતત હળવું રાખશે.
ઘણી વાર પરિક્ષકની ફરજ પર ના હોય ત્યારે પણ તેમના જોબ-રૂટીનનાં ભાગ રૂપે અનિલે દેશભરમાંથી આવતા ઉમેદવારોનાં ફોન અટેન્ડ કરવાના હોય છે. કોઈ પણ દિવસ હોય અનિલ ફોન કરનારને 'હેપ્પી બર્થડે' અથવા 'હેપ્પી ન્યુ યર' કહી તેનો દિવસ સુધારી નાંખશે! પહેલા તો ફોન કરનાર, એક અજાણી વ્યક્તિ પાસેથી શુભકામના મેળવી આશ્ચર્ય અનુભવશે અને એ પણ વળી જ્યારે નથી તેનો જન્મદિવસ કે નથી નવાં વર્ષ નો દિવસ ત્યારે! પણ થોડી ક્ષણો બાદ તે ફોન કરનાર જ અનિલ સાથે વધુ વાત કરવા ઇચ્છશે! અને કેમ નહિં? કોને એક સતત રમૂજ કરતા જીવંત વ્યક્તિ સાથે વાત કરવી ન ગમે?
કેટલીક વાર મારે પણ કામથી અનિલની જગાએ જવાનું થાય એ દરેક વખતે તે મને કોઈ નવા જ નામથી સંબોધશે - ક્યારેક 'બડે ભૈયા' તો ક્યારેક 'ડોક્ટરસાહેબ' તો ક્યારેક 'હીરો' અથવા 'પ્યારે મોહન'!!! ક્યારેક તે રમૂજી હરકત કે ચેનચાળા પણ કરે! એ જોઇને તમને હસવું આવ્યા વિના ન રહે! હવે જ્યારે આખો દિવસ ઓફિસમાં સ્ટ્રેસભર્યું કામ કરવાનું હોય ત્યારે કોણ અનિલ જેવા મળવા જેવા માણસની સોબત પસંદ ન કરે? આપણે સૌ બોરિંગ, સદાયે ફરિયાદ જ કરતાં કે દુખી લોકોને ટાળતા નથી હોતા? દુનિયામાં કેટલી નકારાત્મક્તા પ્રવર્તમાન છે જ અને દરેકના જીવનમાં સમસ્યાઓની કોઇ કમી નથી તો પછી શા માટે તે નકારાત્મક બાબતો વિષે વાત પણ કરવી અને તેમાં રચ્યાપચ્યા રહેવું? ઊલટું દુનિયામાં અનિલ જેવા માણસોની સંખ્યા વધવી જોઇએ જેથી વધુ ખુશી અને સારી અને હકારાત્મક લાગણીઓ વધુ પ્રસરે...
અનિલના જીવનમાં પણ રોજબરોજની સમસ્યાઓ અને પળોજણ હશે જ.એ પણ આખરે એક માણસ છે.પણ તેને તમે ક્યારેય ખરાબ મૂડમાં જોઈ શકશો નહિં.તે હંમેશા ખુશમિજાજ અને રમૂજ કરતાં જ જોવા મળશે.હંમેશા ચહેરા પર સરસ મજાના સ્મિત સાથે!તમારે થોડો સમય હળવાફૂલ થઈ જવું છે?ચિંતામુક્ત બની જવું છે? તો અનિલને એક વાર મળો..!

અનિલજી, ઇશ્વરને અંત:કરણ પૂર્વક પ્રાર્થના કે તમને હંમેશા સાજાસારા અને આમ જ હસતા-હસાવતા રાખે...