Translate

ગુરુવાર, 28 માર્ચ, 2019

મોટેથી વાંચો!

  વાંચન એક ખૂબ સારો શોખ છે અને તે મનને તંદુરસ્ત રહેવા જરૂરી ખોરાક પૂરો પાડે છે એ કદાચ આપણે સૌ જાણીએ જ છીએ પણ તાજેતરમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અહેવાલમાં વાંચેલ રિસર્ચ વિષે વાંચી હું અચંબિત થઈ ગયો અને આજના આ વિષય પર બ્લોગલેખ લખવા પ્રેરાયો.
     આ રિસર્ચ મુજબ મોટેથી વાંચવામાં ચિકિત્સાત્મક જાદુઈ શક્તિ રહેલી છે અને એનાથી માત્ર ભૂલકાઓને નહીં પણ મોટાઓને પણ મગજની તંદુરસ્તી વધવી અને એકલતા દૂર થવી જેવા લાભો મળે છે. તેનાથી આયુષ્યની દોરી લંબાતી હોવાનું પણ સિદ્ધ થયું છે. બસ આ માટે જરૂર છે સારા પુસ્તક કે વિષયની, સારા અવાજની અને થોડા સમયની. મેગન કોક્સ ગુર્ડોન નામની લેખિકાએ પોતાના પુસ્તક The enchanted hour : The miraculous power of reading aloud માં આ અને મોટે થી વાંચવાના બીજા અનેક ફાયદા જણાવ્યા છે.
       ટેક્નોલોજી અને મોબાઇલ, ટીવી જેવા ઉપકરણો એક જ ઓરડામાં પાસે પાસે બેઠેલી વ્યક્તિઓ વચ્ચે એક અદ્રશ્ય અંતર ઉભું કરે છે પણ પુસ્તક કે સારી વાર્તા કે લેખ બે કે વધુ વ્યક્તિઓ વચ્ચે એક અદ્રશ્ય સેતુ રચે છે જે તેમની વચ્ચે સંબંધ સુધારવામાં મદદ કરે છે, તેમની વચ્ચે નિકટતા વધારે છે. વૈજ્ઞાનિક સંશોધન મુજબ જ્યારે એક વ્યક્તિ મોટેથી વાંચે અને બીજી સાંભળે ત્યારે તેમના મગજ વચ્ચે એક સરખી પ્રવૃત્તિમાં રત થવાને કારણે સુસંવાદીતા સધાય છે અને ખાસ પ્રકારના ન્યૂરો કેમિકલ્સ પેદા થાય છે. ન્યૂરો કપલીંગ નામે ઓળખાતી આ પ્રક્રિયાના અનેક શારીરિક અને માનસિક ફાયદા છે. એકલતા અને ઉચાટ જેવી ઉપાધિઓથી ત્રસ્ત લોકો માટે આ એક અતિ આવકારદાયક સુસમાચાર છે. લંડનમાં કરવામાં આવેલ એક સર્વેક્ષણમાં એમ સિદ્ધ થયું છે કે વયસ્કોનાં એક જૂથે એક સાપ્તાહિક સામૂહિક વાંચન પ્રવૃત્તિ શરૂ કર્યા બાદ તે જૂથનાં સભ્યોની એકાગ્રતામાં સુધારો થયો હતો, તેઓ ઓછા આક્રમક અને વધુ મિલનસાર બન્યાં હતાં.
ભાષા અને સ્નાયુ બંને વપરાયા વગર પડ્યા રહે તો શિથિલ થઈ જાય છે. જો કોઈ વ્યક્તિ અન્યો સાથે મોટેથી વાંચવાની આદત કેળવે તો સૌના મગજ વધુ સતેજ બને છે. જ્યાં વૃદ્ધોની સંખ્યા વધુ છે એવા જાપાનમાં સંશોધકોએ એવું સંશોધન કરી રહ્યા છે કે કઈ રીતે મોટે થી કરવામાં આવતું દૈનિક વાંચન, વય સાથે અને વણવપરાશથી બુઠ્ઠી થતી જતી બુદ્ધિની કલ્પના શક્તિ અને સ્મરણ શક્તિ સુધરી શકે.
તો આ લેખ વાંચી તમને પણ મોટેથી વાંચવાની ઇચ્છા થઈ આવી હોય તો અત્યાર થી જ શરૂઆત કરી દો! એના માટે શુભ મુહૂર્ત જોવાની જરૂર નથી! તમે કેટલું સારી રીતે વાંચો છો એવી ચિંતામાં પડ્યા વગર કે શું અને કેટલું વાંચવું એનું લાંબુલચક મનોમંથન કર્યા વગર તમને અને તમે જેને ચાહતા હોવ તેમને જે કંઈ સરખું પસંદ હોય એ સાથે બેસી મોટેથી વાંચવા માંડો! મોટેથી વાંચવાની કોઈ સાચી રીત નથી, તમે જે રીત અનુસરો કે અપનાવો એ જ રીત સાચી!
      કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને મોટેથી વાંચવાની ટેવ હોય છે, એ રીતે વાંચે તો જ તેમને વાંચેલું યાદ રહે એવી તેમની માન્યતા હોય છે. એ હકીકત હોય કે ન હોય પણ આવા વિદ્યાર્થીઓ જો સમાન રીતે અભ્યાસ કરવા ટેવાયેલા અન્ય વિધાર્થીઓ સાથે ભેગા મળી અભ્યાસ કરે તો આ રીત તેમને માટે ચોક્કસ ફાયદાકારક સાબિત થાય. એક જણ મોટેથી વાંચે અને અન્યો સાંભળે અને વારાફરતી બધાં થોડું થોડું વાંચી સાથે અન્ય સંલગ્ન માહિતીની આપલે દ્વારા અભ્યાસ વધુ રોચક અને રસપ્રદ બનાવી શકે!
    હું રવિવારના છાપામાં આવતી વાર્તા અથવા અન્ય માહિતીસભર કે રસપ્રદ લેખ મોટેથી વાંચું અને મારી પત્ની અને ક્યારેક દીકરી પણ એ સાંભળે. પત્નીને આમ તો વાંચવાનો ખાસ શોખ નહીં, પણ રવિવારે સાપ્તાહિક ધારાવાહિક નવલકથા કે અન્ય વાર્તા લેખ વાંચું તો એ ક્યારેક પોતાનું અન્ય કામ આટોપતા પણ ધ્યાનથી સાંભળે તો ક્યારેક મારી નિકટ બેસી મને જોતા જોતા એ વાર્તા કે લેખનો આસ્વાદ માણે. ક્યારેક વાર્તા હ્રદયસ્પર્શી હોય તો વાંચતા વાંચતા મારો કંઠ રૂંધાઈ જાય અને અમે સાથે એ વાર્તાની સંવેદના માણીએ. મોટે ભાગે રવિવારની અમારી સવાર ચા-નાસ્તા અને મોટેથી વાંચનના આ સત્ર સાથેની આરામમય હોય. જન્મભૂમિની મધુવન પૂર્તિની આસવ કે ગોરસકથાઓ આ માટેની અમારી મનપસંદ કટાર અને મધુવનની ધારાવાહિક નવલકથા કે નવલિકા પણ અમે આ રીતે મોટેથી વાંચન કરી સાથે માણીએ. હું વાંચતો હોઉં ત્યારે વચ્ચે વચ્ચે ક્યારેક મારા પોતાના શબ્દો ઉમેરી પત્નીને ચીડવવાની તક પણ હું ઝડપી લઉં! અને અમે સાથે થોડું હસી પણ લઈએ! આઠ વર્ષીય દિકરીને પણ ક્યારેક આ વાંચન સત્ર માં સામેલ કરવાનો આશય તેને બને એટલા વધુ ગુજરાતી શબ્દો, કહેવતો કે રૂઢિપ્રયોગોથી માહિતગાર કરાવવાનો. ગોરસકથાઓ કે આસવ માં છપાતી વાર્તાઓ વાંચી તેનામાં સારા સંસ્કારનું સિંચન થાય અને તે માણસાઈના પાઠ શીખે એ ફાયદામાં.

3 ટિપ્પણીઓ:

  1. ઘનશ્યામ એચ. ભરુચા7 એપ્રિલ, 2019 એ 08:02 AM વાગ્યે

    'મોટેથી વાંચો' લેખ મોટેથી વાંચવાની મજા આવી! નાનપણથી મોટેથી વાંચવાની ટેવ પાડવી જરુરી છે. જીવનમાં વાંચવું અને વંચાવવું બંને મહત્વનાં છે. કોઈ પણ ઉંમરમાં, નાના હોય કે યુવાન હોય કે વૃદ્ધ હોય તેમણે મનમાં વાંચવાને બદલે વિના સંકોચે મોટેથી, બીજા સાંભળે એવી રીતે જાહેરમા વાંચવું જોઇએ. ઘરમાં હોય તો અખબાર બીજા સાંભળી શકે, એવી રીતે બોલીને વાંચી શકાય. મોટેથી વાંચવાની ટેવ હર કોઇએ નાનપણથી પાડવી જોઈએ.

    જવાબ આપોકાઢી નાખો
  2. 'મોટેથી વાંચો' લેખ ગમ્યો. મોટેથી વાંચવાની ટેવ જરૂર નવી પેઢીને ગુજરાતી ભાષાની સમૃદ્ધિનો પરિચય કરાવી શકે.
    નવીપેઢીને ગુજરાતી વાંચતી કરવા, 9થી 90ની વયનાં એટલેકે દાદા અને પૌત્ર સાથે વાંચી-માણી શકે એવી મારી નવલકથા 'બે આકાશ'માં મેં છેલ્લા પાના પર એક કોષ્ટક મૂક્યું છે જેના દ્વારા હિન્દીથી જુદા પડતા 17 અક્ષરોનો પરિચય મેળવી ઈંડો-જાપાનીઝ કહાણી સાથે વાચતા જવાય અને સાથે સાથે ગુજરાતી શીખતા જવાય. આ પ્રયોગ મારા ભત્રીજા સાથે સફળ રહ્યો હતો તેની મને ખુશી છે.

    જવાબ આપોકાઢી નાખો
  3. રશ્મિકાંત વ્યાસ14 એપ્રિલ, 2019 એ 11:50 AM વાગ્યે

    થોડાં વર્ષોથી આ લખનારની વાંચનક્ષમતા ઓછી થતાં વાઈફ-સપોર્ટીંગ સિસ્ટમનો સહારો લેવો પડ્યો છે. પણ બ્લોગનો ઝરૂખેથી… માં ૧૭મી માર્ચ ૨૦૧૯ના પ્રકાશિત થયેલ લેખ 'મોટેથી વાંચો' બહુ વેળાસરનો અને ખાસ તો મારા પત્નીને જોમ પૂરું પાડનારો સાબિત થયો છે. આ લેખમાં લખેલ બાબતો અમે બંને અક્ષરશ: અનુભવી છે. દરરોજના દોઢ-બે કલાકનો મોટેથી વાંચવાનો વ્યાયામ અમારી વિચારધારાને પણ સંકલિત કરે છે. નવા વિચારો, શબ્દો, નામો, ભાષાપ્રયોગો, શૈલી, અનુભવો વગેરે એક શૈક્ષણિક વર્ગનો આભાસ આ એંસીના દાયકામાં જીવતા અમ દંપતિને કરાવે છે. અમારા પરિવારમાં મોટેથી વાંચવાનો આયામ ભારતને આઝાદી મળી એ પહેલાંનો છે જ્યારે પચાસ વર્ષની ઉંમરે મારા પિતાને મારા દાદી ગાંધીજી સંપાદિત હરીજનબંધુ મોટેથી વાંચી સંભળાવતા, આઝાદી મળ્યાં પહેલાના પ્રસંગો ચર્ચતા. કિશોર વયે મેં સાંભળેલ એક સંવાદ મને આજે પણ યાદ છે. મારા દાદીએ કહેલું આ ઝીણો (મહમ્મદ અલી ઝીણા) ડોસાજી (ગાંધીજી)નું લોહી પીનારો પાક્યો છે! તો વળી કોઈક ચર્ચામાં બ્રિટીશ મધ્યસ્થીની વાત હોય - આ સ્ટેફોર્ડ ક્રીપ્સ સરળ છે પણ પેથિક લોરેન્સ ભારે લુચ્ચો છે. વગેરે. ખાસ તો બ્લોગલેખના લેખક સાથેનું અમારું સામ્ય મધુવન પૂર્તિના વાંચન વિષયના ઉલ્લેખમાં ગોરસ-આસવ સંબંધે સાનંદાશ્ચર્ય અનુભવ્યું. મોટેથી વાંચવાની અમારી તો જાણે જરૂરિયાત બની ગઈ છે ત્યારે તેને લગતો આ અભ્યાસપૂર્ણ લેખ ખૂબ સમયસરનો છે અને રોજ ગળું દુખાડતા મારા સહધર્મચારિણીને અત્યંત ઉત્સાહ પ્રેરક છે તેનું ખાસ કારણ એ પણ ખરું કે મારી શ્રવણ શક્તિ પણ ક્ષીણ હોઈ તેમને વધુ મોટા અવાજે વાંચવું પડે છે!

    જવાબ આપોકાઢી નાખો