પગના ઘૂંટણ પાસે સર્જરી

ઓક્ટોબરના અંતિમ સપ્તાહમાં પડી ગયો,એકાદ અઠવાડિયું આરામ કર્યા બાદ પગ સારો થઈ ગયો હશે એમ માની ઓફિસ જવાનું શરૂ કરી દીધું,વીસેક દિવસ બાદ સપરિવાર કેરળ પણ ફરી આવ્યો,ત્યારબાદ કુટુંબકીય વ્યવહાર સાચવવા બે-એક દિવસ અમદાવાદ પણ જઈ આવ્યો.છતાં આ એક મહિનામાં પગ પોતાની મેળે સાજો ન થયો.

એકાદ મહિના જેટલો સમય થયો હોવા છતાં હું હજી સહેજ લંગડાઈને ચાલતો હતો.પગમાં હજી આત્મવિશ્વાસ આવ્યો નહોતો.આ એક મહિના દરમ્યાન પણ બે-ત્રણ વાર, પેલી પડી ગયો ત્યારે જે સ્થિતી થઈ હતી એ રીતે પગ ફરી ગયો અને પગને અંદર કંઈક તૂટી ગયું હોય એવો અનુભવ થયેલો.

આખરે એક મહિના પછી ફરી પેલા ઢીલા ડોક્ટર પાસે જવું પડ્યું અને તેમણે એમ.આર.આઈ રીપોર્ટ કઢાવવાની સલાહ આપી.મારી તો હજી ઇચ્છા નહોતી.વધુ પડતા આશાવાદી હોવાનું આ એક નકારાત્મક પાસુ છે.ઘણી વાર માણસે વ્યવહારૂ બનવું પડતું હોય છે.મને તો હજી એમ જ કે પગમાં જે સમસ્યા છે તે સમય જતાં ઠીક થઈ જશે.પણ પત્નીની જીદ આગળ ઝૂકી મેં એમ.આર.આઈ. રીપોર્ટ કઢાવવાનું નક્કી કરી લીધું.

મેગ્નેટીક રેસોનન્સ ઇમેજીંગ નામે ઓળખાતા આ અતિ આધુનિક મેડિકલ રીપોર્ટ ખૂબ મોંઘા હોવા છતાં શરીરના કોઈ પણ ભાગમાં કંઈ પણ સમસ્યા હોય તેનું સચોટ નિદાન કરવામાં મદદ કરે છે.કરોડો રૂપિયાની કિંમતના મોટા સાધનમાં વચ્ચે મોટું કાણું હોય.તમારે બેડ પર સૂઈ જવાનું અને સ્વયંસંચાલિત એવું આ સાધન પોતાની મેળે તમને પેલા કાણામાં ધકેલી દે.શરીરના જે ભાગનો રીપોર્ટ કાઢવાનો હોય તે ભાગ સુધી બેડ મશીનમાં અંદર જતો રહે અને પછી ચિત્રવિચિત્ર અવાજો સાથે અદ્રશ્ય કિરણો શરીરના એ ભાગની ચારે બાજુથી પસાર થઈ મશીનમાં એ ભાગની ઘણી બધી તસવીરો  નોંધાઈ જાય.લગભગ અડધો-એક કલાક આ પ્રક્રિયા ચાલે! ડરામણા અવાજો અને કોઈની હાજરી વગરના રૂમમાં પોચા હ્રદયવાળા દર્દીની શી હાલત થતી હશે તેની કલ્પના જ કરવી રહી! મને તો જો કે આ અનુભવ માણવાની પણ મજા આવી!

મારા રીપોર્ટનું નિદાન એ આવ્યું કે મારા ડાબા પગનો એ.સી.એલ. નામે ઓળખાતો લિગામેન્ટ સંપૂર્ણ રીતે તૂટી ગયો હતો. એ.સી.એલ. પગના ઘૂંટણ ઉપરના અને નીચેના હાડકાઓને જોડતો અને પગને સંતુલનમાં રાખી ગાદી જેવું કામ કરતો એક પોચો ગાદી જેવો તંતુ છે. એ.સી.એલ. તૂટી જાય તો ચાલી તો શકાય પણ પગ સદાયે હાલકડોલક સ્થિતીમાં રહે અને તેના પર વજન આવે કે ખાડાટેકરા વાળો રસ્તો આવે કે દાદરા ચઢતી વખતે તમારા પડી જવાનો ભય સદાય તમારે માથે ઝળુંબતો રહે.  ઢીલા ડોક્ટર સાહેબ તો કહે “તમારે જો ઓપરેશન કરાવશો  તો તમે સંપૂર્ણ ભયમુક્ત થઈ ચાલી શકશો નહિતર સદાયે તમારે અસંતુલન થતાં પગ ક્યારે દગો દઈ દે અને ગબડી પડશે એવા ડર સાથે આખી જિંદગી જીવવું પડશે. તમારે નિર્ણય લેવાનો છે તમારે શસ્ત્રક્રિયા કરાવવી છે કે નહિ.”

તેમના આવા મંતવ્ય બાદ હું સીધો અમારા ફેમીલી ડોક્ટર પાસે ગયો અને તેમણે મને સલાહ આપી કે જરા પણ વિલંબ કર્યા વગર મારે શસ્ત્રક્રિયા કરાવી લેવી.મારા જેવા સક્રિય જીવન જીવવા વાળા શોખીન જીવડાને ખોડંગાતા પગે ચાલવું કે સ્ટેશન પર ધીમે ધીમે ડરતા ડરતા પુલના દાદરા ચડવું કેમ પરવડે?તેઓ જાણે છે કે મને દોડવાનો,ટ્રેકીંગનો કેવો શોખ છે અને મુંબઈના જીવનમાં ગાડી-બસ વગેરે પકડવા, શોખ ન હોય તેણે પણ સતત દોડવું પડતું તો હોય જ છે. આથી તેમણે તરત એક સારા ઓર્થોપેડીક સર્જન સાથે મારી બીજા જ દિવસની અપોઈન્ટમેન્ટ ગોઠવી દીધી.પપ્પાના કહેવાથી અન્ય એક ઓર્થોપેડીક સર્જનની સવારે અને ફેમીલી ડોક્ટરે બતાવેલા સર્જનની સાંજે મુલાકાત લીધી અને બધાં એ એક જ સૂરમાં જણાવ્યું ઓપરેશન કરાવ્યે જ  છૂટકો! મેં તરત ઓફિસમાં એક મહિનાની રજ માગી લીધી અને ૧૯મી ડિસેમ્બરે મલાડની જ એક ખાનગી હોસ્પિટલમાં મારા ફેમીલી ડોક્ટરે સૂચવેલા સર્જન પાસે એ.સી.એલ. રીકન્સ્ટ્રકશન નામે ઓળખાતી સર્જરી કરાવી લીધી.

અહિં  આ એ.સી.એલ રીકન્સ્ટ્રકશન ઓપરેશનની અને આજકાલની ટેક્નોલોજીની મેડીકલ ક્ષેત્રે પ્રગતિની થોડી ચર્ચા કરવાનું મન થાય છે. ઘૂંટણની આસપાસ ચાર કાણા પાડી સૂક્ષ્મ દૂરબીન દ્વારા આરથ્રોસ્કોપી પદ્ધતિથી આ સર્જરી થઈ.પહેલા તો પીઠ પાછળ કરોડરજ્જૂ પાસે ઈંજેકશન મારી કમર નીચેનું આખું શરીર અસંવેદનશીલ કરી નંખાયું. જેવું ઈંજેકશન શરીરમાં ભોંકાયું કે આખા શરીરમાં જાણે પળવારમાં વિજળી પસાર થઈ હોય એવો અનુભવ થયો અને થોડી જ પળોમાં પગ જડ બની ગયાં.પછી ડોક્ટરે ચાર કાણાં પાડી સૂક્ષ્મ દૂરબીન પગની અંદર ઉતારી પગના જ અન્ય ભાગમાંથી કોષો ચૂંટી કાઢ્યા અને તેમની મદદ્થી મારો તૂટી ગયેલો લિગામેન્ટ ફરી સાંધ્યો કે નવો બનાવ્યો.આ આખી શસ્ત્ર ક્રિયા મેં પોતે પણ મોટા સ્ક્રીન પર જોઈ અને ડોક્ટરે પણ એ જ સ્ક્રીન પર જોતા જોતા બે કલાકમાં ઓપરેશન સફળતાપૂર્વક પાર પાડ્યું. છે ને ટેક્નોલોજીનો અદભૂત વિકાસ અને તેની કમાલ!

બાર દિવસમાં તો હું ફરી ચાલતો થઈ ગયો અને હજી ફિઝિઓથેરાપી વ્યાયામ દ્વારા પગને મજબૂત બનાવવાની કસરત રોજ ચાલુ છે.ડોક્ટરના કહ્યા મુજબ હજી ચાર-પાંચ મહિના હું કૂદી,દોડી કે નાચી શકીશ નહિ પણ છ મહિના થવા દો પછી બધું નોર્મલ થઈ જશે! જેવો આ સમયગાળો પૂરો થશે કે તરત હું અમી અને નમ્યા સાથે સંજય લીલા ભણસાલીની રામલીલાના મારા અતિ પ્રિય ગરબા 'નગાડા સંગ ઢોલ...' પર એ ગીતમાંના શબ્દો "પૈરો સે બેડી ઝરા ખોલ"ને અનુસરીને પગની બેડીઓ ફગાવી દઈ ગરબે ઘૂમવાનો છું!

ટેક્નોલોજીની જ વાત છેડી છે તો આવતાં સપ્તાહે ટેક્નોલોજી, તેના આજના જગતમાં અને આપણાં રોજબરોજના જીવનમાં મહત્વ અને જરૂરિયાત અંગે થોડી વધુ ચર્ચા માંડીશ.

ઇશ્વરેચ્છા

માણસ ધારે છે કંઈક અને થાય છે કંઈક બીજું. ઇશ્વર ઘણી વાર આખી પરિસ્થિતી પલટી નાખતો હોય છે. છેલ્લા લગભગ સાત-આઠ વર્ષથી હું સતત મુંબઈ મેરેથોન દોડમાં ભાગ લઉં છું.આ વર્ષે પણ ઉત્સાહભેર સતત બીજી વાર ૨૧ કિલોમીટર દોડવા હાફ-મેરેથોન માટે નામ નોંધાવી દીધું હતું ગયા વર્ષે ઓગષ્ટ મહિનામાં જ. પણ ઇશ્વરેચ્છા આગળ કોઈનું કંઈ ચાલે છે?

        ઓક્ટોબરના અંતિમ સપ્તાહમાં ઓફિસની એક આઉટડોર ટીમ-બિલ્ડીંગ એક્ટીવીટીમાં ગયો હતો.બોરિવલીના ગોરાઈ નજીક એક ખાનગી ફાર્મહાઉસ જેવા બંગલાની આસપાસ મિની-જંગલ જેવું વાતાવરણ સર્જી એક સુંદર એડવેન્ચર પાર્ક બનાવ્યો છે આ બંગલાના માલિકે અને ત્યાં સાધનો બેસાડી કોર્પોરેટ ઓફિસના યુવા કર્મચારીઓને આકર્ષે એવા આ પાર્કમાં જતા વેત હું પણ ખુશખુશાલ થઈ ઉત્સાહમાં આવી ગયો!

        કતારબદ્ધ લટકાવેલા રબરના ટાયરોમાંથી નિકળવાનું,ખાસ્સી ઉંચાઈએ બનાવેલ લાકડાના પાટીયાઓ વાળા રસ્તા પર હાલક-ડોલક થતાં ચાલવાનું,જાળી પર દોડવાનું,હવામાં લટકતા લાકડાઓ પકડી ટારઝનની જેમ એક છેડે થી બીજે છેડે જવાનું,તીરંદાજી કરવાની આ બધી જ એક્ટીવીટીમાં ભાગ લેવાના વિચારમાત્રથી હું રોમાંચિત થઈ ઉઠ્યો હતો!

        પણ અમારા ચાલીસેક જણના ગૃપને ત્રણ ટીમ્સમાં વિભાજીત કરી દેવાયા અને ત્રણે જૂથોને અલગ અલગ એક્ટીવીટીઝ સોંપવામાં આવી.અમારી પહેલી જ એક્ટીવીટી હતી. સુમો રેસ્લીંગ.જાપાનના જાડાપાડા સુમો યોદ્ધાઓને તસવીરો કે એડ્સમાં કે કોઈ ફિલ્મમાં તમે જોયાજ હશે.બસ તેમના જેવા બનવા માટે હવા ભરેલું ખાસ કોસ્ચ્યુમ પહેરી તમારે સામી ટીમના એક ખેલાડી સામે બોક્સીંગમાં હોય તેવા ચોરસ મેદાનમાં ઉતરવાનું અને હાથ કે પંજાનો ઉપયોગ કર્યા વગર ખભા કે પગ વડે ધક્કા મારી સામા ખેલાડીને નીચે પાડી દેવાનો અથવા ચોરસ બાઉન્ડરીની કોઈ પણ એક બાજુના દોરડા પર અડાડી દેવાનો તો તમે જીતી જાવ.આમ જે બે ટીમ સામસામે રમી રહી હોય તેમના દરેક ખેલાડી વારાફરતી એક પછી એક મેદાનમાં સામસામા લડવા ઉતરે.

        પહેલા ચાર-પાંચ ખેલાડીઓનો વારો ચાલ્યો ત્યાં સુધી મેં પણ ચિચિયારીઓ પાડી અમારી ટીમના ખેલાડીઓને પાનો ચડાવ્યો અને મજા કરી.પણ પછી લગભગ સાડા-અગિયાર પોણા-બારની આસપાસ મારો વારો આવ્યો અને મેં પણ સુમો રેસ્લરના વસ્ત્ર ધારણ કર્યાં.આમ ખૂબ વજનદાર નહિ પણ હવાને કારણે ખાસ્સા ફુલેલા એવા આ કોસ્ચ્યુમમાં હું પણ અન્યોની જેમ ખૂબ ફની લાગતો હતો.મેં મારા સામા અપોનેન્ટ એવા ગુજરાતી મનીષ સાથે એવી મજાક પણ કરી કે ચાલો આપણે સુમો-ગરબા રમીએ! અને અમે રમત શરૂ કરી. નીચે પડતા બચી જવા મેં અજાણતા કઈ રીતે પગ પર જોર આપ્યું કે મને ખબર જ ન પડી અને મારો આખો પગ એ ફૂલેલા વસ્ત્રમાં ફરી ગયો અને મને જાણે કોઈએ જોરથી લાકડીનો ફટકો માર્યો હોય એવો અનુભવ થતાં મેં ઘૂંટણના ટચાકા ફૂટતા હોય એવા અવાજ સાથે પગમાં ભયંકર વેદના અનુભવી. તડતડતડતડ એવા અવાજો સાથે મારા ડાબા પગનાં ઘૂંટણ પાસે ઘણું બધું તૂટતું અનુભવી હું ભોંય પર ફસડાઈ પડ્યો અને આટલું થવા છતાં હજી મેં ફરી પગ પર ઉભા થવા પ્રયાસ કર્યો.સરીયામ નિષ્ફળતા.ફરી પગમાં તડતડતડતડના અવાજો.પાછો પડ્યો.બીજી વાર ઉભા થવા પ્રયાસ કર્યો.આ વખતે પણ એ જ ઘટનાનું પુનરાવર્તન.ઘૂંટણ નીચેનો મારો પગ જ જાણે છૂટ્ટો પડી ગયો હોય એવું મને ઘડી ભર લાગ્યું.હવે મેં શસ્ત્રો હેઠા મૂકી દીધાં અને મારા અન્ય ટીમ મેમ્બર્સે મને ઉભો કરી સુમોના પેલા વસ્ત્રો દૂર કરી ખુરશી પર બેસાડ્યો.પગમાં થોડા દુખાવા સિવાય બીજું બધું ઓલરાઈટ હતું એટલે મને એમ કે પગમાં મોચ આવે છે એવું કંઈક સામાન્ય બન્યું હશે.આમ જ વિચારતા વિચારતા સાંજના છ વગાડી દીધા,મનમાં હજી પેલી બીજી બધી એડવેન્ચરસ એક્ટીવીટી પૂરી કરવાની તીવ્ર ઇચ્છા સાથે. પણ પગે મારો સાથ ન આપ્યો.અને મારી ખૂબ ઇચ્છા છતાં ઇશ્વરની ઇચ્છા જ પૂરી થઈ અને હું ત્યાંની એક પણ રમત પૂરી કરી શક્યો નહિ.

ત્યાંથી જે ડોક્ટર પાસે ગયો તે થોડા ઢીલા હતા (આમાં પણ ઇશ્વરેચ્છા જ હોવાનું પાછળથી ફલિત થયું) એટલે એમણે એક્સરે કાઢ્યો જેમાં હાડકામાં તો કોઈ તકલીક ન હોવાનું જણાયું આથી તેમણે સાત-આઠ દિવસના બેડ-રેસ્ટ પછી ઓફિસ જઈ શકાશે એવી સલાહ આપી.

સાત-આઠ દિવસ પછી મને પણ જરાક સારૂં લાગ્યું અને હું ફરી બિન્ધાસ્ત હરવા-ફરવા લાગ્યો.પણ હું પહેલાની જેમ દોડતા-ભાગતા આત્મવિશ્વાસ પૂર્વક ચાલતો નહોતો.

પંદરમી નવેમ્બરે સપરિવાર કેરળ પ્રવાસે જવાનું આયોજન હતું.તે પાર પડ્યું.ખૂબ સારી રીતે પ્રવાસની મજા માણી સાત-આઠ દિવસે પાછો ફર્યો.પણ હજી પગે સહેજ લંગડાઈને જ ચાલતો હતો.એક-બે જણે એવી પણ વાત કરેલી કે લિગામેન્ટનો પ્રોબ્લેમ હોય તો તેને ઠીક થતાં એક-બે મહિના કે તેથી વધુ સમય પણ લાગે.આથી મેં રાહ જોઇ પણ એક મહિનો વીતી જતાં મારી ધીરજ ખૂટી અને પત્નીની જિદને કારણે આખરે મેં એમ.આર.આઈ સ્કેન કઢાવવાનું નક્કી કર્યું જેમાં સાચું નિદાન થયું કે પગના ઘૂંટણની ઉપર અને નીચેના હાડકાને જોડતો એ.સી.એલ. નામે ઓળખાતો લિગામેન્ટ સંપૂર્ણ રીતે તૂટી ગયો હતો.

        હવે જો આ નિદાન પહેલા જ દિવસે ઓક્ટોબરમાં જ્યારે હું પડી ગયેલો ત્યારે થયું હોત તો કદાચ હું પરિવારને લઈને કેરળ ફરવા ન જઈ શક્યો હોત અને ફ્લાઈટ,હોટલ્સ વગેરેના કેન્સલેશન્સને કારણે હજારો રૂપિયાનું નુકસાન થાત તે વધારામાં.પણ ઇશ્વરે મને ઢીલા ડોક્ટર પાસે મોકલ્યો.અને દોઢેક મહિનો પસાર થઈ ગયો, એ પછી મારા ખરા પ્રોબ્લેમનું નિદાન થયું. પછી તો કઈ રીતે પગ પર શસ્ત્રક્રિયા કરી તૂટેલો લિગામેન્ટ ફરી સાંધવો પડ્યો અને એ બધા અનુભવની વાત આવતા સપ્તાહે પણ આજે ઓપરેશનના એક મહિના બાદ તમે જ્યારે કદાચ આ બ્લોગ વાંચી રહ્યા હશો એ રવિવારની સવારે હજારો મુંબઈગરા મેરેથોનમાં દોડી રહ્યાં હશે ત્યારે હું પણ એમની સાથે દોડવાની જગાએ, સવારે વહેલા ઉઠી મલાડથી મુંબઈ ચર્ચગેટ આવી નરીમાન પોઇન્ટ પાસે રસ્તાની એક બાજુએ ઉભા રહી માત્ર તેમને ચીયર કરી રહ્યો હોઈશ એમાં પણ ઇશ્વરેચ્છા જ કારણભૂત છે અને આગામી પાંચ મહિના સુધી હું દોડી,નાચી કે કૂદી નહિ શકું એમાં પણ કદાચ ઇશ્વરે મારૂં કંઈક સારૂં જ ઇચ્છ્યું હશે!

ગેસ્ટ બ્લોગ : ઝાકળનું સરનામું

                                                                        - પ્રતિમા પંડ્યા

[ બ્લોગને ઝરૂખેથી...માં આ વખતે ગેસ્ટબ્લોગ તરીકે કવયિત્રી શ્રીમતી પ્રતિમા પંડ્યાના લઘુકાવ્ય-સંગ્રહ 'ઝાકળનું સરનામું'માંથી કેટલીક લઘુ-કવિતાઓ લીધી છે.ટૂંકાણમાં પણ કેટલું બધું વ્યક્ત થઈ શકે તેનો ઉત્તમ નમૂનો આ કાવ્યો છે.વળી કાવ્ય જેવું કંઈક સર્જવા અનોખું હ્રદય અને દ્રષ્ટી પણ જોઇએ એ વાતની સાબિતી આ ગેસ્ટબ્લોગ પૂરી પાડે છે.]

 

હોંશભેર ઉછળતાં મોજાંએ

 કિનારે એવું તે શું જોયું?

કે...પાછાં વળી ગયાં શાંત થઈને,

દરિયા તરફ?

* * *

 

રોજ ખડખડાટ હસતા સૂર્યની સામે

 કોડિયું મંદ મંદ હસે છે

 સૂર્યગ્રહણના દિવસે.

       * * *

આકાશ ભલેને ગમે તેટલું વિશાળ હોય પણ...

ચાંદા પાસે તેની ભૂરાશ

 ઝાંખીને ઝાંખી જ.

       * * *

 

ભરચક્ક રસ્તા ઉપર

જોઉં છું ટોળેટોળાં

 પણ ... માણસ

 ક્યાંય દેખાતો નથી.

* * *

 

હવે ખેતરમાં ચાડિયા વધુ

ને પાક ઓછો છે

 ખબર નથી પડતી

 કોણ કોને સાચવે છે?

 * * *

 

નગરના રસ્તા પર

ઝગમગતા વિજળીના દીવા

ચંદ્રને રોજ હંફાવે છે.

      * * *

 

જાત્રાની વાટમાં

વર્ષોથી પડેલા પથ્થર

ક્યારે દેવ થઈ પૂજાય -

કાંઈ કહેવાય નહીં.

        * * *

 

પતંગિયાને -

કોનો વારસો મળ્યો હશે-

મેઘધનુષનો?

ફૂલોનો?

કે પછી...

હોળીના રંગોનો?

       * * *

સાપનો ડંખ તો

મદારી ઉતારી આપે

પણ...

માણસના ડંખનું શું?

       * * *

 

જ્યાં સુધી પાપીઓ -

આ જગતને માણે છે,

ત્યાં સુધી કેમ કહેવાય

કે ઇશ્વર બધું જાણે છે!

       * * *

ગુલમહોર અને ગરમાળો

પાનખરમાં દેવાળું કાઢે

તો ય

ઉનાળામાં ફરી...

શ્રીમંત થવાની

આશા છોડતા નથી.

        * * *

 

 

ધોધમાર વરસાદની પ્રતીક્ષામાં

વરસોથી અડીખમ

તરસ લઈને ઊભેલો કૂવો

હવે વાદળને

ઝાકળનું સરનામું પૂછે છે...

કદાચ, તેને...

સફળતાનું પ્રથમ સોપાન

સમજાઈ ગયું હશે.

       * * *

આઝાદીનો ઇતિહાસ

ભણવાનો ન હોય,

એ તો પંખીના મોઢે

સાંભળવાનો હોય

 

       * * *

હિમાલયે ઓઢેલી સફેદ ચાદર

માણસના નજીક આવવાથી

મેલી થવાને બદલે

માણસને જ વધુ

શુદ્ધ બનાવે છે.

* * *

ક્યારેક શબ્દો

ખિસકોલી બની જાય છે-

નથી જરાય જંપતા

કે નથી મને જંપવા દેતા

                 * * *

 

 

એક સુગંધી ફૂલ તોડવા

હાથ લંબાવું છું ત્યાં તો

આખેઆખું વૃક્ષ

મારો હાથ પકડીને

મારી સાથે

ચાલવા લાગે છે

                * * *

લીલાંછમ્મ વૃક્ષની પરિભાષા

શું હોઈ શકે?

ડાળીએ ડાળીએ લૂમઝૂમ ફૂલો

કે ડાળીએ ડાળીએ

બંધાયેલા પંખીના માળા?

* * *

 

 

એનો એ સૂરજ

એનો એ તડકો

છતાં

પાન પર નવું ઝાકળ જોતાં

સવાર નવી લાગે છે!

-     પ્રતિમા પંડ્યા