આપણે વિજ્ઞાનમાં ભણ્યા છીએ કે વનસ્પતિને ઉગવા માટે હવા, પાણી, માટી અને સૂર્યપ્રકાશની જરૂર છે. પણ ટેકનોલોજીના વિકાસ સાથે વિજ્ઞાન ઘણું આગળ વધ્યું છે અને દરેક ક્ષેત્રે અવનવી શોધો દ્વારા અશક્ય જણાતી કેટલીક બાબતો આજે શક્ય અને સરળ બની છે. વનસ્પતિ માટી વગર પણ વિકાસ પામી શકે છે. માટી વગર માત્ર પાણી અને પોષક તત્વો પાણીમાં ભેળવી વનસ્પતિ ઉગાડી શકાય છે જેને હાઈડ્રોપોનીક્સ કહે છે. આજે બ્લોગમાં ખેતીની આ અદ્યતન પદ્ધતિ વિશે માહિતી મેળવીએ.
હાઈડ્રોપોનીક્સ માટી વગર ફક્ત પાણી દ્વારા કે કહો ને પાણીમાં થતી ખેતી છે. માટીની જરૂર માત્ર બીજને પકડી રાખવા અને તેમાંથી ફણગો ફૂટવા માટે હોય છે. પણ પછી તેની વૃદ્ધિ માત્ર પાણીમાં પણ થઈ શકે છે. આ માટે એક ખાસ પ્રકારના સાધનમાં વનસ્પતિના બીજ ગોઠવવામાં આવે છે અને તેમના પરથી પોષક તત્વો ભેળવેલું પાણી પંપ દ્વારા ફરી ફરી ફેરવવામાં આવે છે.
હાઈડ્રોપોનીક્સમાં જુદી જુદી રીત અને જુદી જુદી યુક્તિ શોધાઈ છે જેમકે એક પદ્ધતિમાં બીજ કોકોપીટ જેવા છિદ્રાળુ માધ્યમમાં ઉગાડવામાં આવે છે અને પછી તેને હાઈડ્રોપોનીક્સના સાધનમાં મૂકી દેવામાં આવે છે. આનાથી માટી કે માટીની પોષકતાની ચિંતા ખેડૂતે કરવી પડતી નથી. હાઈડ્રોપોનીક્સ દ્વારા થતો વનસ્પતિનો વિકાસ વધુ ઝડપી હોય છે. આથી ઉત્પાદન પણ વધુ ઝડપી શક્ય બને છે. હાઈડ્રોપોનીક્સ ખેતી ઘરની અંદર કરી શકાતી હોવાથી, રાસાયણિક ખાતરની ઝંઝટથી બચી શકાય છે. નૈસર્ગિક ખાતર પૂરતું થઈ રહે છે. ઉત્પાદન પૌષ્ટિક તત્વોથી ભરપૂર હોય છે. અહીં બીજો મોટો ફાયદો પાણીના બચાવનો છે. અહીં પાણી વપરાઈ કે વેડફાઈ જતું નથી કારણ પાણી પંપ દ્વારા હાઈડ્રોપોનીક્સના સાધનમાં ફરી ફરી ફેરવવામાં આવે છે. આમ પાણીની ઘણી મોટી બચત થાય છે. ખેતીની સાધારણ પારંપરિક પદ્ધતિ દ્વારા એક કિલો ટામેટાં ઉગાડવા ચારસો લીટર જેટલું પાણી જોઈએ છે જ્યારે હાઈડ્રોપોનીક્સ દ્વારા માત્ર સિત્તેર લીટર જેટલું પાણી પૂરતું થઈ રહે છે.
હાઈડ્રોપોનીક્સ દ્વારા સલાડ માટે વપરાતાં લીલા શાકભાજી, તુલસી, પાલક, કોથમીર, અમરનાથ, મેથી વગેરે આસાનીથી ઉગાડી શકાય છે. હા, આ માટે વપરાતું સાધન, પમ્પ વગેરે શરૂઆતમાં થોડો વધુ ખર્ચ માગી લે છે. વળી, હાઈડ્રોપોનીક્સ માટે નિયંત્રિત પ્રકાશની જરૂર પડે છે જે ગ્લાસહાઉસ ઇફેક્ટ જેવી અસર માગી લે છે જેથી સીધો આકરો સૂર્ય પ્રકાશ વનસ્પતિ પર ન પડે. ચેન્નઈ, જયપુર વગેરે જેવા શહેરોમાં હાઈડ્રોપોનીક્સ સરળતાથી શક્ય બનતું નથી જ્યાં તાપમાન અતિ વધુ ઉંચુ જતું હોય છે.
હાઈડ્રોપોનીક્સનું બારેક છોડ સમાવી શકાય એટલું સાધન અઢી - ત્રણ હજાર રૂપિયા જેટલો ખર્ચ માગી લે છે. તમે આ તમારી ટેરેસ કે અગાસીમાં વસાવી શકો છો. હવે હાઈડ્રોપોનીક્સ અંગે લોકોમાં જ્ઞાન વધતું જાય છે અને ઘણાં શહેરી જનો તેમાં રસ લેતા થયાં છે. ઘણી કોર્પોરેટ ઓફિસોમાં પણ હાઈડ્રોપોનીક્સ પદ્ધતિથી વનસ્પતિ ઉગાડાય છે અને ઉત્પાદન તે ઓફિસમાં કામ કરતાં લોકોમાં જ વહેંચી દેવાય છે. ઘણાં સેલિબ્રિટી પણ પોતાને ઘેર હાઈડ્રોપોનીક્સ સાધન વસાવી પોતાનો ખોરાક ઘેર ઉગાડતા થયાં છે.
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો