[ પ્રિય વાચકમિત્રો,
'બ્લોગ ને ઝરૂખે થી...' કટારનો આજે ૧૫૦મો લેખ રજૂ કરતા એક વિશેષ જાહેરાત કરતા મન ખૂબ આનંદ અનુભવે છે.આ જાહેરાત એ છે કે તમારા સૌની અપાર ચાહના પામેલી આ કટાર પર આધારિત પ્રથમ પુસ્તક 'સંવાદ' ગૂર્જર ગ્રંથરત્ને પ્રકાશિત કર્યું છે.આ પુસ્તકનું લોકાર્પણ પહેલી નવેમ્બરે જાણીતા ઉદ્યોગપતિ અને સમાજસેવક શ્રી મહાવીરપ્રસાદ સરાફજીના વરદ હસ્તે થયું. આનંદોત્સવ સંસ્થાના પ્રમુખ અને જાણીતા સાહિત્યકાર શ્રી યશવંત ત્રિવેદીનો આ લોકાર્પણ કાર્યક્રમ બદલ આભાર માનવો ઘટે! જન્મભૂમિ પ્રવાસીના તંત્રી શ્રી કુન્દનભાઈ વ્યાસને શી રીતે ભૂલાય જેમની પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન મને સદાયે મળ્યા છે. મારા માતાપિતા,પત્ની,પુત્રી,બહેનો અને સમગ્ર જન્મભૂમિ પરિવારનો હ્રદયપૂર્વક આભાર માનું છું આ કટાર અને 'સંવાદ' શક્ય અને સફળ બનાવવા માટે! બસ આમ જ સદાયે તમારા પ્રેમ અને આશિર્વાદનો ધોધ વહાવ્યે રાખજો. અંત:કરણ પૂર્વક આભાર અને વંદન !
- વિકાસ ઘનશ્યામ નાયક] * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
"ડેડી! તમે આ જ સ્કૂલમાં સ્ટડી કઈરું'તું?
"બધા childrens શાંતિ રાખો, નહીં તો aunty બધાને shout કરશે"
"મને તો ગરબા નો એટલો સોખ છે, I so enjoyed it".
"આ લોકો આવા મોટા પોગ્રામમાં સેન્ડવીચ જ કેમ આપે છે, લેડીઝોએ complain કરવી જોઈએ"
આમાનું એક પણ વાક્ય correct the following sentences તરીકે ભાષાના પ્રશ્નપત્રમાંથી લેવાયું નથી. આ તો મુંબઈનાં જાણીતા પરાંમાં થતાં રાસગરબાની ધમાલ વચ્ચે સંભળાતાં કેટલાંક સંવાદો છે. બાળકો ગુજલીશ વચ્ચે ઝૂલ્યાં કરે છે ને માતાપિતા સાચા ( ને મોટે ભાગે) ખોટા અંગ્રેજી માં તડાકા મારે રાખે છે. ખોટી ભાષા અને ખોટા ઉચ્ચારોની ભેળપૂરી માં સાંભળનારને જરાય ટેસડો પડતો નથી. આ સંવાદો સાંભળ્યા પછી ગુજરાતી કે અંગ્રેજી કે બંને ઠીક ઠીક જાણનારે હસવું, રડવું કે ગુસ્સે થવું એ સમઝાતું નથી. ગુસ્સે થવું તોય કોના પર થવું એ મોટી મૂંઝવણ છે. સતત ખોટી ભાષા વચ્ચે જ ઉછરતા બાળકો પર? મોર્ડન કહેવડાવાના અભરખા રાખતાં મા-બાપ પર? ઈંગ્લીશમાં જ 'converse' કરવાનો આગ્રહ રાખતી શાળાઓ પર? કે આ બધાની એક સામટી બેદરકારી પર?
અહીં પરભાષા કે માતૃભાષા વિષેનાં ચોખાલીયા કે વેદિયા વિચારોની વાત નથી. આપણી ભાષા જ શીખવવી ને અંગ્રેજી તો વિદેશી ભાષા એટલે બહિષ્કાર કરવાનો મુદ્દલ વિચાર કે આગ્રહ નથી. હા, માત્તૃભાષા આવડવી જ જોઈએ એમાં બેમત નથી અને એવું વિચારનારા આજનાં ઘણાંય માતા-પિતા બાળકોને એવી ઈંગ્લીશ મીડિઅમ શાળાઓ માં મૂકે છે જ્યાં ગુજરાતી at least second language તરીકે શીખવાડાવામાં આવે છે. આટલી તકેદારી ચોક્કસ સરાહનીય છે. પણ આ second language જે તે શાળામાં કે બાળક નાં માનસપટ પર secondary treatment પામતી હોય તો તે ભયસૂચક છે. કારણ જે તે ભાષા ભલે તે ગુજરાતી, અંગ્રેજી, હિન્દી કે અન્ય કોઈ પણ ભાષા હોય તે આવડવી જેટલી જરૂરી છે તે સાથે જ તે સાચી ને સારી આવડે એ પણ એટલું કે એથીયે વધુ જરૂરી છે. ભાષા ની શોભા તેના સાચા ઉચ્ચારો ને સાચા વ્યાકરણ થકી જ હોય.
કાં તો બાળક શાળામાં ભણવા જાય ને કાં તો 'સ્કુલ' માં 'સ્ટડી' કરવા જાય. એ જ્યારે શાળામાં 'સ્ટડી' કરવા જાય છે ત્યારે જ ગડબડ ગોટાળા ની શરૂઆત થાય છે. બાળક વિચારે ને મગજ થી જ વિચારે તો સારું પણ એ 'દિમાગ' થી 'સોચવા' લાગે છે ત્યારે જ ભાષાનું ઉઠમણું થાય છે. ૫ થી લઈને લગભગ ૨૫ વર્ષ ની ગુજરાતી પ્રજા આજે "શાયદથી , હું આવીશ" કે "સાડા એક ને સાડા બે વચ્ચે પહોંચવાનું છે એટલે ભાગતી ભાગતી જઈશ" જેવા વાક્યો ભૂલનું ભાન થયા વગર સહજતાથી બોલે છે ત્યારે "ભાષાને શું વળગે ભૂર" પર ફેરવિચારણા કરવાનું મન થાય છે.
હવે જેમ ગુજરાતી, હિંગ્લીશ કે ગુજલીશની ભેળપૂરીમાં ભેળવાઈ ગઈ છે તેમ ૨૫ થી ૭૫ (કે કદાચ એથી એ વધુ) ઉંમરની ગુજરાતી પ્રજા અંગ્રેજી તડકા (વઘાર) મારી મારી ને ગુજરાતીની વલે કરે છે. સાચું-ખોટું અંગ્રેજી પાત્રો ને મોઢે બોલાવવું એ જાણે ગુજરાતી નાટકો નો ફેવરીટ selling point થઇ ગયો છે. ક્યાંક એ પ્રેરણા એમને real life characters પાસેથી મળી જતી હશે? બેગ અને બૅગ વચ્ચે કે સ્નેક્સ અને સ્નૅકસ વચ્ચે ફક્ત ઉચ્ચારનો કે સ્પેલિંગ નો જ નહીં પણ અર્થ નો મોટો ફેર હોઈ શકે એ સમજવું કેટલું જરૂરી છે! કેટલાક મરાઠી મિત્રો ભૂલેચૂકે "શ" ધરાવતા નામ ગુજરાતી પ્રજા વચ્ચે બોલતા ગભરાય છે ક્યાંક "શાંતા" નું "સાંતા" ના થઇ જાય!! 'સોસ્યલ ગ્રુપ નાં પોગ્રામમાં' બિઝી આપણાં ભાઈ બહેનો પાસે 'શ' ને 'સ' વચ્ચે નો ભેદ સમજવાનો ટાઈમ જ ક્યાં છે?. પણ જ્યાં plural નું પણ plural કરવાનું આવે ત્યાં આપણા જેવી દિલદાર પ્રજા ક્યાંય જોવા ના મળે. ચિલ્ડરન્સ (ને ક્યાં તો વળી ચિલ્ડરન્સો), લેડીઝો, ટીચર્ઝો, પીપલ્સ જેવા શબ્દો એ આપણી dictionaryમાં અડીંગો જમાવી ને કાયમી સ્થાન પ્રાપ્ત કરી ચુક્યા છે. હા, સહજ રીતે અંગ્રેજી ભાષાનાં કેટલાય શબ્દો આપણી વાક્ય રચનાનું અને રોજબરોજ ની બોલચાલ નું અભિન્ન અંગ બની ગયા છે એનો વાંધોય નથી પણ એ સાચી રીતે પ્રયોજાય તે તો જોવું જ રહ્યું.
ગુજરાતી ભાષાની અસ્મિતાની ચિંતા કરતા ને અધોગતિ માટે હૈયા વરાળ ઠાલવતાં આપણા સાક્ષરો ને વિચારકોને એક જ વિનંતી છે કે જેમ ભાષા બંધિયાર રહે તો તેમાં લીલ બાઝી જાય ને કાળક્રમે નિરુપયોગી થઇ જાય તે જ રીતે ભાષા ભલે ગુજરાતી હોય કે અંગ્રેજી એમાં વણજોઈતી અશુધ્ધિઓ ઉમેરાય તો તે ડહોળાઈ જાય અને એ ડહોળાય નહિ એ પણ આપણી જ જવાબદારી ખરી ને?
-ખેવના દેસાઈ
સાન્તાક્રુઝ (પ), મુંબઈ
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો